कास्की: पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यसहित एक महिने भारत भ्रमणमा निस्केको डुलुवा टोलीले भारतीय मिडियामा स्थान पाएको छ । योगेश भट्टराईको नेतृत्वमा एक महिने भ्रमणमा निस्केको टोलीलाई विशेष चाँसोका साथ भारतीय मिडियाले कभरेज गरेको हो । गत जुन ५ तारिखमा निस्केको टोलीले ‘राइड एण्ड ग्लाइड’ को नारा सहित भारतीय पर्यटकलाई निम्तो दिने लक्ष्यसहित भारत भ्रमणमा हानिएको थियो । अहिले भारतको विभिन्न स्थानहरुमा पर्यटन प्रवद्र्धनको कार्यक्रम आयोजना गरिरहेको डुलुला टोली नेता योगेश भट्टराईले जानकारी दिए । उनका अनुसार भारतीय नागरिकले खुशी व्यक्त गरिरहेका छन् ।
लमजुङ: जिल्लामा सञ्चालित दर्जनौँ घरवास (होमस्टे) लामो समयदेखि सुनसान अवस्थामा छन् । विगतमा दैनिक सयदेखि दुई सयको हाराहारीमा पर्यटक आउने गरेकामा केही समयदेखि उक्त सङ्ख्यामा कमी आएको छ । नमूना घलेगाउँ, काउलेपानी, सिउरुङ, राइनास, भलामचौर, भुस्मे, नरुवाललगायत घरवासमा गत चैत १५ गतेयता मुस्किलले १०/१५ जना आउने गरेका छन् । स्थानीय तह निर्वाचनको चुनाव र बर्खा लाग्दा पर्यटक आगमन ह्वात्तै घटेको सञ्चालक बताउँछन् । क्व्होलासोथर गाउँपालिका–३ स्थित घलेगाउँ घरवासमा चुनाव अघिसम्म दैनिक डेढ सयदेखि २०० पर्यटक आउने गरेका थिए । त्यसयता ३०/४० जना मात्र आउने गरेको सञ्चालक दिर्घ घलेले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “कोरोनाले थला परेको पर्यटन क्षेत्र विस्तारै उठ्दै गर्दा फेरी पर्यटक आउन छाडेका छन् । पर्यटक नआउँदा आम्दानी रोकिएको छ ।” वर्खा लागेकाले घरवास सञ्चालक चिन्तित बनेका छन् । “भदौयता पर्यटक आउने सम्भावना कमै छ, आम्दानी हुन छाड्यो, घर खर्च चलाउन समस्या भयो”, घरवास सञ्चालक काशी गुरुङले भन्नुभयो । विसं २०५७ देखि सञ्चालित उक्त क्षेत्रमा यतिबेला ३७ घरवास सञ्चालनमा छन् । पर्यटकका लागि सत्कारसँगसँगै आफ्ना कला, भेषभूषा संस्कार, संस्कृति जोगाइराख्न जुटेका उनीहरुहरुको जातीय पहिचानसहित सांस्कृतिक नृत्यसमेत प्रस्तुत हुने गर्दछ । घलेगाउँ समुद्री सतहदेखि दुई हजार १०० मिटर उचाइमा छ । यो आदिवासी जनजाति गुरुङको उद्गमथलो तथा घले राजाले अन्तिम राज्य सञ्चालन गरेको गाउँ पनि हो । यहाँबाट ८ हजार १६३ मिटर अग्लो मनास्लु हिमाल, ७ हजार ८३५ मिटरको ङादीचुली (डा हर्क हिमाल), ७ हजार ९३५ मिटर उचाइको अन्नपूर्ण हिमाल (दोस्रो), अन्नपूर्ण हिमाल (चौथो), ६ हजार ९६३ मिटर उचाइको माछापुच्छे« हिमाल, ७ हजार ८९३ मिटर उचाइको हिमालचुली, ६ हजार ९८६ मिटर उचाइको लमजुङ हिमाल र ६ हजार ६७२ मिटर अग्लो बुद्व हिमालको अवलोकन गर्न सकिन्छ । यहाँ घलेराजामध्ये अन्तिम ज्याल्बु रुजा क्लेको शालिकसमेत देख्न सकिन्छ । यहाँ आउँने पर्यटकलाई घरवास सञ्चालकले गाउँघरमै उब्जाइएका अर्गानिक धान, मकै, कोदो, भटमास, सायोको साग, सिस्नोको खोले, लोकल कुखुरा, खसीबोका, भेडाको मासुलगायत परिकार खुवाउने गर्दछन् । पर्यटकलाई सत्कारसँगसँगै आफ्ना कला संस्कृति जोगाइ राख्न जुटेका गुरुङसेनीको जातिय पहिचानसहितको कृष्ण चरित्र, लामा, सोरठी, घ्याब्रे, पच्चु, झ्याउरे, चुट्का, झाँक्री, सेर्गालगायत सांस्कृतिक नृत्य प्रस्तुत हुने गर्दछ । समुन्द्री सतहदेखि एक हजार ६०० मिटर उचाइमा रहेको बेँसीशहर नगरपालिका–३ लमजुङ दरबार नजिकै रहेको काउलेपानी घरवासमा पनि वैशाखयता पर्यटक नआउँदा सुनसान छ । काउलेपानी पर्यटन विकास समितिका अध्यक्ष देवबहादुर गुरुङले भन्नुभयो, “लामो समयदेखि पर्यटक आएका छैनन्, झन् अब बर्खा लाग्न थाल्यो, घरवाससम्म आउनका लागि बाटो पनि राम्रो छैन, केही महिना सुनसान नै हुने देखिन्छ ।” विगतमा यहाँ दैनिक ४०० देखि ५०० पर्यटक आउने गरेका थिए । सन् २०११ बाट सञ्चालनमा आएको यस क्षेत्रका १५ घरमा घरवासको व्यवस्था गरिएको छ । यहाँ नेवार, गुरुङ र भुजेल समुदायको बसोबास छ । काउलेपानीबाट बौद्ध हिमाल, माछापुच्छे, अन्नपूर्ण दोस्रोदेखि चौथो, मनाश्लु दक्षिण, मनाश्लु, अन्नपूर्ण साउथ, च्ये, डाक्टर हर्कपिकलगायत हिमश्रृङ्खला देख्न सकिन्छ । शाहवंशीय राजाको उद्गमथलो मानिने लमजुङ दरबार र सूर्योदयको मनमोहक दृश्य देख्न सकिन्छ । काउलेपानी मन्दिरको अवलोकन तथा दर्शन गर्न सकिन्छ । यहाँ प्रतिपर्यटकले एक रातको रु एक हजार ५० तिर्नु पर्छ । गाउँमै उब्जाएको मकै, भटमास, कोदोको सेलरोटी, गुन्द्रुकको अचारको खाजा खुवाउने बेग्लै खालको परम्परा छ । स्थानीयले बेलुकी खाना खानुअघि स्थानीय परम्परागत गीत, नाच प्रस्तुत गरी पर्यटकलाई सँगसँगै नचाउने गर्छन् । बेँसीशहर बजारदेखि दक्षिण पश्चिमतर्फ सात किलोमिटर टाढा रहेको काउलेपानी पुग्न सवारीसाधनमा ४५ मिनेट र पैदल दुई घण्टा लाग्छ । पैदल यात्रुका लागि सिँढी निर्माण गरिएका छन् । यहाँ पुग्ने सडकको स्तरोन्नति गरिएको छ ।
ढोरपाटन: गण्डकी प्रदेश सरकारले ढोरपाटन शिकार आरक्ष क्षेत्रलाई पर्यटकीय केन्द्रका रूपमा विकास गर्नका लागि आवश्यक गुरुयोजना बनाउने भएको छ । गण्डकी प्रदेश सरकारको अन्तिम कार्यकालमा ढोरपाटनलाई पर्यटकीय केन्द्र बनाउने योजना अघि सारिएको हो । सरकारले आगामी आर्थिक वर्षका लागि नीति तथा कार्यक्रम प्रस्तुत गर्दै ढोरपाटन क्षेत्रमा पर्यटन विकासका लागि गुरुयोजना बनाएर काम गर्ने नीति लिएको हो । नीति तथा कार्यक्रममा समेट्दै भनिएको छ, “ढोरपाटनलाई पर्यटकीय केन्द्रका रूपमा विकास गर्न गुरुयोजना तयार गरिने छ ।” नेपालको एकमात्रै शिकार आरक्ष ढोरपाटन साहसिक पर्यटनका लागि प्रसिद्ध छ । विदेशी पर्यटकले मात्रै शिकार गर्न पाउने आरक्षमा आन्तरिक पर्यटकसमेत पुग्ने गरेका छन् । विदेशी शिकारीका सहयोगीका रूपमा आरक्ष क्षेत्रको सबै ब्लकमा बाहेक आन्तरिक पर्यटक सीमित क्षेत्रमा मात्रै पुग्छन् । ढोरपाटन नगरपालिका–९ देउराली कटेपछि उपत्यका देखिन्छ । उपत्यकाभन्दा माथि धेरै बस्ती नहुनु, शिकार आरक्ष क्षेत्रमा रहेका घुम्न मिल्ने ठाउँका विषयमा जानकारी नहुनु र पहुँचमार्गको अभावमा ढोरपाटन पुग्ने पर्यटक विरलै त्यहाँभन्दा माथि पुग्छन् । शिकार आरक्षको कार्यालय पुगेका पर्यटकले आरक्षमा हुने शिकार, पाइने वन्यजन्तु र जडीबुटीको जानकारी त लिन्छन् तर गहिराइमा पुग्न सम्बन्धित क्षेत्रमा पुग्नै पर्छ । ढोरपाटन शिकार आरक्षका सबै ब्लकमा पर्यटक पुग्ने गरी कार्यक्रम र पूर्वाधार तयार गर्न स्थानीय, प्रदेश र सङ्घीय सरकारले कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने सरोकारवालाले आवाज उठाउँदै आएका थिए । ढोरपाटनमा घुम्न मिल्ने ठाउँको विकास गर्नसके पर्यटकका लागि राम्रो गन्तव्य हुने शिकार अरक्ष कार्यालयका प्रमुख संरक्षण अधिकृत वीरेन्द्र कँडेल बताउनुहुन्छ । शिकार आरक्षको व्यवस्थापन पक्षले बनाएको योजनाअनुसार गुरुयोजना तयार हुँदा ढोरपाटन बागलुङमा पर्यटनको हब बन्छ । शिकारका लागि आउने साहसिक शिकारीमात्रै ढोरपाटन शिकार आरक्षका विभिन्न ब्लकमा पुग्छन् । ढोरपाटन शिकार आरक्ष क्षेत्रको सबैभन्दा नजिकको पुग्नैपर्ने गन्तव्य हो, म्याग्दी जिल्लाको सिमानामा पर्ने जलजला । ढोरपाटन उपत्यकाबाट २४ किलोमिटर दूरीमा पर्ने जलजलाको बीचमा पर्छ गुर्जाघाट । ढोरपाटन, गुर्जाघाट हुँदै जलजला पुग्न पदमार्गको निर्माण तथा स्तरोन्नतिमा शिकार आरक्ष कार्यालय लागेको छ ।
पोखरा: आन्तरिक तथा बाह्य (भारतीय) पर्यटकलाई निम्तो दिनको लागि ‘डुलुवा’ को टिम एकमहिने यात्रामा भारत प्रस्थान गरेको छ । ‘पहिला देश अनि विदेश’ भन्ने नारासहित नेपालका विभिन्न पर्यटकीय गन्तव्य पुगिसेको टोली आजै (आइतबार) छिमेकी राष्ट्र भारत प्रस्थान गरेको हो । यात्रा तयगर्नुपूर्व आयोजित पत्रकार सम्मेलन मार्फत सेलाएको पर्यटकीय गतिविधिलाई चलायमान बनाउनका लागि निम्तो दिन नेपालका विभिन्न जिल्लासँगै भारत पुग्ने टोली नेता योगश भट्टराईले बताए । उनका अनुसार उक्त टोली भारतको मनाली, सिम्ला, देहरादुन, कार्गिल, लदाख, अमृतशहर, कश्मिर र नैनीताल पुग्नेछ । भने उक्त टोली जुलाई ५ तारिखमा बुटवल हुदै पोखरा फर्किकेछ । टोली नेता भट्टराईले जीपमार्फत यात्रा गरिने बताउदै सम्भावित स्थानमा प्याराग्लाईडिङ समेत गर्ने कार्यक्रम रहेको बताए । उनले एकमहिने यात्राको उद्देश्य अधिकतम मात्रामा पर्यटकलाई निम्तो बाँड्ने रहेको बताएका थिए । को–को छन् ‘डुलुवा’ समुहमा ? योगेश भट्टराईको नेतृत्वमा आज निस्केको टोलीमा सरोज भट्टराई, सुनिल बहादुर भट्टराई, बसन्त महत, सुमन भट्टराई, भरत तिमिल्सिना, घनश्याम गौतम, अनिल केसी, विशेष थापा, अमित थापा, अमृत ढकाल, विजय ढकाल, ठाकुर बराल, सुशान्त भट्टराई, रामराज गौतम, अभिषेक, नुरेन राना, रोशन गिरी र विकास भट्टराई रहेका छन् । उनीहरुले एक महिनाको यात्राको क्रममा गरेका हरेक गतिविधि ‘अफिसियल डुलुवा’ नामक युट्युब च्यानलमा सार्वजनिक गर्नेछन् । कसरी जुर्याे ‘डुलुवा’ ? सन् २००८ देखि प्याराग्लाइडिङ व्यवसायमा आवद्ध रहेका टोली नेता योगश भट्टराईले आफु शाहसिक यात्रामा रम्न मन पराउने बताए । उनका अनुसार पदयात्रा जस्ता शाहसिक कार्यमा रुचिराख्ने पोखरेली युवा जमातको साथमा कास्कीको उत्तरी भेगमा रहेको पर्यटकीय गुरुङ गाउँ ताङतिङमा जाने क्रममा ‘डुलुवा’ नाम जुराएको हो । अहिले सोही समुह ‘डुलुवा’ नामबाट लोकप्रिय हुदै आएको छ । यसको मुख्य योजनाकार र अगुवाई योगेश भट्टराईले नै गर्दै आएका छन् । सो टोलीले नेपालको ७० जिल्लाको यात्रा सकिसकेको छ । भने विभिन्न गाउँका सामुदायिक विद्यालयहरुमा खेलकुद तथा शैक्षिक सामाग्रीहरु समेत सहयोग गर्दै आएको छ । डुलुवा’लाई पर्यटन व्यवसायीको शुभकामना पोखरा पर्यटन परिषद्का अध्यक्ष गोपीबहादुर भट्टराई, नेपाल पर्यटन बोर्डका पूर्वकार्यकारी सदस्य गणेशबहादुर भट्टराई, पर्यटन व्यवसायी नरेश भट्टराई लगायतले सफलताको शुभकामना व्यक्त गरेका थिए । सो अवसरमा बोल्दै उनीहरुले गरेको प्रर्वद्धनात्मक कार्य निकै प्रसंशनीय रहेको उल्लेख गरेका थिए । ‘डुलुवा’को यात्राले पोखरामा थप पर्यटक भित्राउन मद्दत पुग्नेमा विश्वास व्यक्त गरेका थिए । यसैगरि भारतीय पेन्सन क्याम्पका पोखराका लेफ्टिनेन्ट कर्णेल शशांक त्रिपाठीले भारतको यात्रामा निस्कनु आफैमा उदाहरणीय कार्य रहेको धारणा राखे । उनले भारतको प्रख्यात तथा ऐतिहासिक महत्व बोकेको क्षेत्रमा पुग्न सुझाव दिदै आवश्यक परेको खण्डमा सहयोग गर्ने प्रतिवद्धता जनाएका थिए । एक महिने यात्रामा निस्केको टोलीलाई नेपाल पर्यटन बोर्ड, पोखरा पर्यटन परिषद् लगायत संस्थाले साथ दिएको छ ।
पाेखरा: पोखरेली पर्यटन व्यवसायी नरेश भट्टराई नेकपा एमालेको पर्यटन विभागको सदस्यमा मनोनीत भएका छन् । गत बैशाख ५ गते एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको अध्यक्षतामा भएको वैठकबाट गठित विभागमा पोखरेली स्थापित पर्यटन व्यवसायी भट्टाराई सहित २४ जना मनोनीत भएका हुन् । मनोनीत भएसँगै पोखरेली पर्यटन व्यवसायी भट्टराईले आफ्नो जिम्मेवारी सम्हाल्नेछन् । उनले आफुलाई प्राप्त भएको जिम्मेवारी पुर्ण रुपमा वहन गर्न तत्पर रहेको बताए । ‘पर्यटन विभागको सदस्यमा समावेश भएको छु, उनले भने, ‘अब आफ्नो जिम्मेवारी उत्कृष्ट तवरले सम्हाल्नेछु ।’ पोखराको लेकसाइडस्थित माउन्ट कैलाश रिसोर्टका सञ्चालक भट्टराई नेकपा एमाले गण्डकी प्रदेश कमिटीका सदस्य समेत हुन् ।
काठमाडौं, हिमाल आरोहणका लागि अनुमति प्रदान गरेवापत पर्यटन विभागले यस महिना ४८ करोड एक लाख १९ हजार ५०१ रुपियाँ राजस्व सङ्कलन गरेको छ । विभागले २७ वटा हिमाल आरोहणका लागि १२३ आरोहणदलबाट उक्त राजस्व सङ्कलन गरेको विज्ञप्तिमार्फत जानकारी गराएको छ । कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) महामारी पछि यस वर्ष पदयात्रा र पर्वतारोहण क्षेत्रमा चहलपहल सुरु भएको छ । अध्यागमन विभागको तथ्याङ्कअनुसार पर्यटकको आगमनलाई हेर्दा पर्यटन क्षेत्र पुरानै लयमा फर्कन सुरु गरेको नेपाल पर्यटन बोर्डका उपाध्यक्ष चन्द्र रिजालले जानकारी दिनुभयो । विभागले यस महिना ७५८ पुरुष र २१० महिला गरी ९६८ आरोहीलाई २७ हिमाल आरोहणका लागि पर्यटन विभागबाट अनुमति लिएको पर्यटन विभागका प्रवक्ता मोहनबहादुर जिसिले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार सबैभन्दा धेरै सगरमाथाबाट ३९ करोड ९५ लाख ६२ हजार ३५० रुपिँया राजस्व संकलन भएको छ भने ल्होत्सेबाट दुई करोड ८४ लाख २९ हजार ७२२ रुपिँया, कञ्चनजङ्घाबाट एक करोड ३० लाख ८४ हजार ६५० रुपियाँ राजस्व सङ्कलन भएको छ । यी आरोहीहरु विश्वभरका ७४ वटा देसबाट नेपालका हिमाल आरोहणका लागि आएको विभागको तथ्याङ्क छ । सगरमाथा आरोहणका लागि मात्र ५८ वटा देशबाट ३१९ जना आरोहीले अनुमति लिएका छन् ।
भैरहवा- भैरहवास्थित गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुरु भएको छ । आज बिहान ७ बजे पहिलोपटक अन्तर्राष्ट्रिय जजिरा एयरलाइन्सको जहाज विमानस्थलमा अवतरण गरेको हो । २५सय६६औँ बुद्धजयन्तीको अवसर पारेर कुवेतबाट १७८ यात्रु बोकेर न्यारोबडी जहाजले उडान भरेको हो । जहाजलाई विमानस्थलमा पानीका फोहोरासहित स्वागत गरिएको थियो । गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको आजै प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले उद्घाटन गर्नुभएको छ । जजिराले भोलि बिहान २ः३० बजेको समयमा नेपालबाट यात्रु बोकी कुवेतका लागि उडान भर्ने योजना रहेको नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले जनाएको छ । उद्योग वाणिज्य सङ्घ सिद्धार्थनगरको पर्यटन विभाग प्रमुख सञ्जय बजिमयका अनुसार साताको तीन दिन (सोमबार, बुधबार र शुक्रबार) नियमित उडान भर्ने गरी प्रक्रिया अगाडि बढेको छ । आफ्नो ट्राभलले भैरहवाबाट जाने ३० यात्रुको बुकिङ गरिसकेको उहाँले बताउनुभयो । पुरानो विमानस्थलमा अहिले दैनिक २४ जहाजले आन्तरिक उडान भर्छन् । एउटा मात्र रनवेले कारण ट्राफिक चाप हुने गरेकाले चाप व्यवस्थापन गर्न अन्तर्राष्ट्रिय विमानको उडानलाई रातिको समयमा राखिएको उक्त अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका महाप्रबन्धक गोविन्द दाहालले बताउनुभयो ।
पाेखराः निर्माण कार्य अन्तिम चरणमा रहेको पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको शिलान्यास तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले २०७३ वैशाख १ गते गरेका थिए । साथै सो कार्यक्रममा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनालसमेत सहभागी थिए । शिलान्यासको १६ महिनापछि मात्रै काम सुरु भएको विमानस्थलको निर्माणकार्य हालसम्म ९४ प्रतिशत सकिएको छ । राष्ट्रिय गौरवको आयोजना अन्तर्गत निर्माणाधीन विमानस्थलको चिनियाँ कम्पनी सिएएमसीले २०७१ वैशाख २९ मा ठेक्का पाएसँगै निर्माण अघि बढेको हो । सम्पन्न हुन ६ प्रतिशत बाँकी रहँदै चीनका विदेशमन्त्री वाङ यीको नेपाल भ्रमणको अवसर पारेर प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको रोहबरमा परराष्ट्रमन्त्री नारायण खड्कालाई विमानस्थलको चाबी हस्तान्तरण गरिसकिएको छ । चाबी हस्तान्तरण भएपनि तत्कालै विमानस्थल सञ्चालनमा आउन भने कठिन छ । नागरिक उड्डयन प्राधिकारणले विमानस्थलको मुख्य काम सकिएको बताउँदै सञ्चालन गर्न अझै चुनौती रहेको बताएका छन् । त्यसका लागि सम्बन्धित पक्षसँग समन्वय गर्न र अन्य काम सुरु गर्न बाँकी नै छ । भौतिक संरचनाको कार्य सकिएपनि उडानसँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने रिठेपानी डाँडा कटान, ल्याण्डफिल्ड साइट (फोहोर व्यवस्थापन) र ढल तथा सिँचाई व्यवस्थापनको विषय मुख्य चुनौती रहेको नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका महानिर्देशक प्रदिप अधिकारीले रहेको बताए । उल्लेखित विषय विमानस्थल सञ्चालनको पूर्वसर्त रहेको अधिकारी बताउँछन् । ‘आजसम्म विमानस्तलको मूख्य कामहरु सकिएको छ । तर रिठेपानी डाँडा कटानका लागि स्वीकृति लिने चरणमा छौं’ उनले भने ‘डाँडा कटान गरेपछि क्यालिब्रेसन फ्लाइट (यान्त्रिक परीक्षण उडान) गर्न सक्नेछौ ।’ महानिर्देशक अधिकारीले डाँडा कटानसँगै ल्याण्डफिल्ड साइटको व्यवस्थापन अपरिहार्य रहेको बताए । उनका अनुसार प्राधिकरणको क्षेत्र र दायरमा उक्त कामहरु पर्दैनन् । साथै, उल्लेखित काम सम्पन्न भएन भने विमानस्थल सञ्चालनमा आउँदैन । ‘ल्याण्डफिल्ड साइट नसारिएसम्म पोखरा विमानस्थल सञ्चालन हुन सक्दैन । अबको चार महिनासम्म ल्याण्डफिल्ड साइट सरेन भने निर्धारित अवधिभित्र विमानस्थल सञ्चालन हुँदैन’ उनले स्पष्ट पारे । ल्याण्डफिल्ड साइट किन सार्ने ? राष्ट्रिय गौरवको आयोजना अन्तर्गत पोखरामा निर्माणाधीन पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको सञ्चालनका लागि महानगरले व्यवस्थापन गर्दै आएको ल्याण्डफिल्ड साइट स्थानान्तरण गर्नुपर्ने देखिएको छ । विज्ञहरुका अनुसार विमानस्थल सञ्चालनका लागि पोखरा महानगरपालिका वडा नम्बर १४ बाट ल्याण्डफिल्ड साइट अन्यत्र लानुपर्छ । यदि सो ठाउँबाट ल्याण्डफिल्ड साइट सारिएन भने पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनमा आउन सक्दैन । किनभने धावनमार्ग र ल्याण्डफिल्ड साइट नजिकै छ । एउटै क्षेत्रमा विमानस्थल र ल्याण्डफिल्ड साइड रहेकाले रनवे र विमानस्थल क्षेत्रमा गिद्ध र चराहरुको बर्चस्व हुन्छ । प्राधिकरणका अनुसार ठूला आकारका चराचुरुङ्गीले उडानमा अवरोध गर्ने मात्र हैन दुर्घटनाको जोखिमसमेत बढाउँछन् । यसर्थ केही महिनाभित्रै ल्याण्डफिल्ड साइट सारिएन भने विमानस्थल सञ्चालन आउन असम्भव छ । महानिर्देशक अधिकारी भन्छन् ‘ल्याण्डफिल्ड साइट हटाउने काम विमानस्थल सञ्चालनको पूर्व शर्त हो ।’ ल्याण्डफिल्ड साइट सार्ला महानगर ? विमानस्थल सञ्चालनमा प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने ल्याण्डफिल्ड साइट स्थानान्तरणको लागि महानगर लागिपरेको सरसफाई शाखाका प्रमुख कल्पना बरालले बताईन् । आगामी असारसम्म ल्याण्डफिल्ड साइट सार्न महानगरपालिका कसरत गरिरहेको बताउदै यसको छिनोफानो गर्न छलफलमा जुटिरहेको बराल बताउँछिन् । ‘हामी उहिल्यैदेखि अध्ययनमा लागिरहेको र जग्गा खोजिरहेको हो । एउटा जग्गाको बारेमा कार्यपालिकाको बैठक बसेर जग्गा अधिग्रहण गर्नेबारे निर्णय भएको छ, उनले भनिन्, ‘तीन महिनाभित्र त्यहाँबाट अन्यत्र लैजाने महानगरले तयारी गरेको छ ।’ महानगरपालिकका प्रवक्ता एवम् वडा ५ का अध्यक्ष धनबहादुर नेपालीले भने ल्याण्डफिल्ड व्यवस्थापन गर्न वैकल्पिक रुपमा वडा नम्बर ३३ को केही स्थानलाई चयन गरिएको बताए । सम्भावनामा वडा नम्बर ३३ को केही ठाउँहरु रहेको उनले जनाएका छन् । ‘कुमालटार र चिउरकोट भन्ने दुई स्थानलाई विकल्पकारुपमा राखेका छौं’ नेपालीले भने ‘प्राविधिकहरुले निरीक्षण गरेपछिँ मानवबस्ती भन्दा बाहिर घर र खानेपानीको मुहान नभएको स्थानमा सार्न सकिन्छ ।’ प्रवक्ता नेपालीले केही दिनमै प्राविधिक टोली स्थलगत अवलोकनका लागि जाने तयारीमा रहेको उल्लेख गर्दै फिल्ड भिजिटपछि बैठकले पारित गर्ने योजना रहेको बताउँछन् । ‘त्यसपछि प्लेन चलिहाल्छ’ नेपालीले ठोकुवा गरे । इआइए स्वीकृत भएपछि काटिन्छ ‘रिठेपानी डाँडा’ विमानस्थल सञ्चालनको लागि ल्याण्डफिल्ड साइट र ढल तथा सिँचाई व्यवस्थापनसँगै रिठेपानी डाँडा कटान पनि चुनौतीको विषय बनेको छ । पोखरा महानगरपालिका २६ मा पर्ने रिठेपानी डाँडा कटानमा अहिले व्यक्तिको जग्गा मात्रै काटिरहेको वडा अध्यक्ष नारायणप्रसाद बरालले बताए । ‘अहिले कटान भइरहेको व्यक्तिको जग्गा हो । अब बाँकी रहेको सार्वजनिक जग्गा हो’ अध्यक्ष बरालले भने, ‘वातावरण प्रभाव मुल्याङ्कनको काम अब टुङ्गिन लाग्यो होला । जग्गा कटानको सिफारिसपछि महानगरले स्वीकृति दिन्छ । तर अहिलेसम्म स्वीकृत गरेको छैन ।’ यता आयोजना प्रमुख विनेश मुनकर्मीले संघीय सरकारबाट इआइए स्वीकृत भएपश्चात मात्र डाँडा कटान सुरु हुने बताए । ‘अहिले इआइए स्वीकृत भएको छैन । त्यो स्वीकृत भएपछि काट्ने काम सुरु हुन्छ, उनले भने, ‘एक साइड काटिएको छ अब अर्काे साइड बाँकी छ ।’ सिँचाई व्यवस्थापन गर्न ४० करोडको प्रतिवेदन पेश जलस्रोत तथा सिँचाई विकास डिभिजन कार्यालय कास्कीका प्रमुख इन्जिनियर किरण आचार्यले निर्माणाधीन पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल क्षेत्रको सिँचाई व्यवस्थापनका लागि करिब ४० करोडको अनुमानित प्रतिवेदन पेश गरेको बताए । उक्त प्रतिवेदन जलस्रोत मन्त्रालय, पर्यटन मन्त्रालयसागै प्रधानमन्त्री कार्यालयसम्म पेश गरिएको छ । उनले सिँचाई तथा नहर व्यवस्थापनको काम मन्त्रालयले नै रोकेको जानकारी दिए । ‘भौतिक मन्त्रालयले सिँचाई व्यवस्थापनको लागि सबै प्रतिवेदन तयार पार्न जिम्मा मलाई दिएको थियो । मैले सबै तयार पारेर दिएको अवस्था हो’ उनले भने, ‘सबै व्यवस्थापन गर्दा करिब ४० करोड रुपैयाँ लाग्छ भन्ने हिसाबले पेश गर्यौ ।’ प्रतिवेदन पर्यटन मन्त्रालय, उर्जा मन्त्रालय हुदै प्रधानमन्त्री कार्यालयसम्म पुगेको उनले दाबी गरे । तर बजेट नपाउँदा काम नभएको आचार्यको भनाई छ । यद्यपि, यस विषयमा सम्बन्धित निकायले चासो नदिएको उनको बुझाई छ । ‘अदालतले यो नेपाल सरकारकै काम हो भनेर आदेश दिएको छ । हामीले यसरी बनाउँनुपर्छ भनेर सम्बन्धित निकायमा प्रतिवेदन पुर्याइसक्याै, गर्नुपर्ने पर्यटन मन्त्रालयले हो’ आचार्य भन्छन् ‘एयरपोर्ट निर्माण कम्पनी र अरुलाई चाँसो नै छैन ।’ बाँकी रहेका काम सरकारले चाहेमात्रै हुने स्पष्ट पार्दै उनले भने ‘चाहेन भने सानोतिनो आयोजना राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाले खाईदिन्छ ।’ लागत कति ? चीनको एक्जिम बैंकको ऋण तथा अनुदान सहयोगमा करिब २२ अर्ब रुपैयाँको लागतमा चिनियाँ निर्माण कम्पनी सिएएमसीले निर्माणको जिम्मा लिएर काम गरिरहेको छ । नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका अनुसार सरकारले वि.सं. २०३२ सालमा ३ हजार १ सय रोपनी र निर्माणाधीन अवस्थामा बाँकी गरी हालसम्म कूल ३ हजार ८ सय ९९ रोपनी जग्गा अधिग्रहण गरिएको छ । अधिग्रहण गरिएको जग्गाको मुआब्जा वितरणमा मात्र ४ अर्ब ५० करोड रुपैयाँ खर्च हुनेछ । बन्दैछ ‘फोर–डी’ मोडलको विमानस्थल एक्जिम बैंकको ऋण रकममध्ये ७५ प्रतिशत (बैंकको २ प्रतिशत ब्याजमा) र २५ प्रतिशत चीन सरकारको निब्र्याजी ऋण हो । इपिसी (इन्जिनियरिङ, प्रोक्योरमेन्ट र कन्ट्रक्सन) मोडलमा अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन अर्गानाइजेसनको मापदण्ड अनुसार ‘फोर–डी’ विमानस्थल बन्न लागेको हो । यसमा बोइङ ७५७ र एयरबस ३२० जहाज अवतरण र उड्न सक्छन् । विमानस्थलको धावनमार्ग २ हजार ५ सय मिटर लम्बाइ र ४५ मिटर चौडाइको निर्माण भएको आयोजना प्रमुख ईन्जिनियर विनेश मुनकर्मीले बताए । उनका अनुसार टर्मिनल भवन, ट्याक्सी–वे, एप्रोन, पार्किङ, भौतिक संरचनाहरु, १४ मध्ये ६ वटामा सजावट, इक्विपमेन्ट जडान, प्यासेन्जर बोर्डिङ ब्रिज जडान भइसकेको छ भने अर्काे आउने क्रममा रहेको छ । प्रमुख मुनकर्मीले अब ६ प्रतिशत मात्रै काम बाँकी रहेको बताउदै भने, ‘अब डेकोरेसन, फिनिसिङ, ब्युटिफिकेसनको काम बाँकी छ । एउटा बोर्डिङ ब्रिज जडान भइसकेको छ भने अर्काे यही हप्ता आईपुग्छ ।’ नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका अनुसार १० जुलाई २०२१ भित्र निर्माण सकेर नेपाललाई हस्तान्तरण गर्नुपर्ने सम्झौता गरिएपनि कोभिड–१९ को महामारीका कारण पोखरा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुरा गर्ने नयाँ मिति यसै वर्षको असार मसान्तसम्म तोकिएको छ । विमानस्थल सञ्चालनपछि भारतको दिल्ली, हङकङ, चीनको बेइजिङ र सार्क राष्ट्रहरुमा पोखराको सिधा सम्पर्क हुनेछ ।
काठमाडौं- राष्ट्रिय ध्वजावाहक नेपाल वायु सेवा निगम (नेपाल एयरलाइन्स)ले साउदी अरेबियाको रियादमा सिधा उडान सुरु गरेको छ । निगमको वाइड बडी ए ३३० जहाजले रियादमा शुभारम्भ उडान भरेको हो । उद्घाटन उडानमा विभिन्न मन्त्रालयका उच्च अधिकारी, निगमका कार्यकारी अध्यक्ष युवराज अधिकारीसहित विभिन्न विभागका प्रतिनिधि, व्यवसायीलगायत सहभागी छन् । निगमका अध्यक्ष अधिकारीले विविध बाधा अवरोधलाई पन्छाउँदै रियादमा ऐतिहासिक उडान सुरु गरिएको बताउनुभयो । राष्ट्रिय ध्वाजाबाहकको यो नयाँ गन्तव्यको सुरुआतका लागि सहयोग गर्ने सम्पूर्णमा विशेष आभार व्यक्त गर्दछु”, अध्यक्ष अधिकारीले भन्नुभयो । उहाँले संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्रीको नेतृत्व र मन्त्रालयको टिम तथा नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको समन्वयमा रियाद उडान सञ्चालन गर्न सफल भएकोमा सबैप्रति आधार प्रकट गर्नुभयो । साथै उहाँले परराष्ट्र मन्त्रालयलगायत सबै शुभेच्छुक एवं सहयोगीप्रति धन्यवाद व्यक्त गर्नुभयो । निगमले हालै रियाद, दमाम र जेद्दामा उडानको अनुमति पाएको थियो । रियादस्थित नागरिक उड्डयन कार्यालयको जेनरल अथोरिटी अफ सिभिल एभिएसन्सले त्यहाँका तीनवटा सहर जेद्दा, दमाम र रियादमा दुईतर्फी उडानको अनुमति दिएको थियो । एकतर्फी ३७ हजार भाडा काठमाडौँ–रियाद गन्तव्यका लागि एकतर्फी भाडादर रु ३७ हजार कायम गरिएको जनाइएको छ । निगमका प्रवक्ता अर्चना खड्काले हाललाई एकतर्फी भाडादर कायम गरिएको बताउनुभयो । निगमले साउदी अरेबिया उडानका लागि वाइडबडी र न्यारोबडी दुवै जहाजले उडान गर्नेगरी ‘स्लट’ पाएको छ । यो गन्तव्यको उडानमा निगमले सहुलियतपूर्ण भाडादर, यात्रुलाई सुविधा ‘इनफ्लाइट’ खाना तथा रियादबाट फर्कंदा यात्रुले ४० केजी लगेज सुविधा पाउनेछन् । काठमाडौँ–रियाद एकतर्फी उडान अवधि ६ घण्टा १५ मिनेट र रियाद-काठमाडौँ उडान अवधि चार घण्टा ५० मिनेटको हुने निगमले जनाएको छ । नेपाली कामदारको बाहुल्य रहेको मुलुक साउदी अरबको उडानले निगमलाई आर्थिकरूपमा लाभ हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ । विभिन्न पेसा व्यवसायमा पनि साउदीका विभिन्न गन्तव्यमा नेपाली छन् । अन्य मुलुकबाट ट्रान्जिट भएर आउन पनि यात्रुलाई सहज हुने भएकाले यो गन्तव्य उपयोगी हुने विश्वास गरिएको छ । आठ देशका १० गन्तव्यमा उडान विस्तार नेपाली ध्वजावाहक वायुसेवा निगमको रियादको उडानसँगै अब आठ देशका १० गन्तव्यमा नियमित उडान हुने भएको छ । निगमले यसअघि भारतका तीनसहित सात देशका नौ गन्तव्यमा उडान भर्दै आएको थियो । निगमले भारतको नयाँदिल्ली, मुम्बई, बैंग्लोर, दुबई, दोहा, क्वालालम्पुर, हङकङ, बैङ्कक र जापानको नारितामा अन्तर्राष्ट्रिय उडान गर्दै आएको छ । देशको शान र पहिचान जोडिएको निगमको अन्तर्राष्ट्रिय गन्तव्यको उडानले कूटनीतिक सम्बन्ध विस्तार र बढीभन्दा बढी विदेशी पर्यटक भित्र्याउन राष्ट्रिय ध्वजावाहकको ऐतिहासिक भूमिका रहँदै आएको छ र अगामी दिनमा पनि यो कायमै रहने निगमको विश्वास छ । कार्यकारी अध्यक्ष अधिकारीले निगमको व्यवस्थापन सुधारदेखि सेवा सुदृढीकरण र बजार विस्तारमा निगम व्यवस्थापन अहोरात्र लागिपरेको बताउनुभयो । व्यवस्थापनको मेहनत, कर्मचारीको साथ र सहयोगले नै छोटो समयमा निगमभित्र धेरै सकारात्मक परिवर्तन गरिएको र यसलाई परिणाममुखी बनाउन निगम अग्रसर रहेको उहाँको भनाइ छ । अन्य काममा पनि निगमभित्रका कर्मचारीको सहयोग र तालुकदार मन्त्रालय र नियामक निकायसँगको समन्वयमा केही नतिजामुखी काम भएको पनि अध्यक्ष अधिकारीको जिकिर थियो ।-