काठमाडौँ, चैत २६ गते । कोरोनाका कारण बन्द भएको स्टेज कार्यक्रम (साङ्गीतिक कार्यक्रम) सुचारु भएसँगै कलाकारको भ्याइनभ्याइ भएको छ । नयाँ वर्ष २०७९ सालका लागि गायक–गायिकाले आफ्नो प्रस्तुति दिन आआफ्नो गन्तव्यतिर लाग्दै हुनुहुन्छ । दशैँ–तिहारदेखि कलाकारले विभिन्न जिल्लामा थुप्रै साङ्गीतिक कार्यक्रम दिएका थिए, अब नयाँ वर्षमा विशेष कार्यक्रम पनि तय हुन थालेको कलाकारहरू बताउँछन् । यसरी स्टेज कार्यक्रम सुरु हुन थालेपछि कलाकारमा उत्साह थपिएको छ । गायक प्रमोद खरेलले अस्ट्रेलियामा आफ्नो दमदार प्रस्तुति दिएपछि शुक्रबार चैत २५ गते झापाको झिलझिलेमा आफ्नो प्रस्तुत दिने जानकारी दिनुभयो । आफूलगायत आफ्नो ब्यान्डको प्रस्तुति रहेको सो कार्यक्रम नयाँ वर्षको उपलक्ष्यमा हुने उहाँले बताउनुभयो । खरेलले भन्नुभयो, “डेढ वर्षपछि दशैँ–तिहारमा काठमाडौँ, नवलपरासी, झापा, इटहरी, सिक्किम, मोरङ दुबईलगायतका स्थानमा साङ्गीतिक कार्यक्रममा प्रस्तुति दिएको थिएँ । उहाँले थप्नुभयो, “कार्यक्रमहरू हुन सुरुवात चाँहि भएको छ, यसले कलाकारमा उत्साह थपेको छ” गायक कालिप्रसाद बाँस्कोटा आफूले कोरोनापश्चात् पहिलो पटक स्टेजमा प्रस्तुति दिन लागेकोमा उत्साहित हुनुहुन्छ । उहाँले भन्नुभयो, “अपटाउन म्युजिक फेस्टिभलमा नेपाली नयाँ वर्षको उपलक्ष्यमा गीत गाउनेछु । ” कोरोनाले हामी कलाकार मात्र नभएर सबैको जनजीवन नै उथलपुथल भएको थियो, अब लयमा आउने आशा रहेको बताउनुभयो । यता नेपथ्य पनि नयाँ वर्षको दिनलाई सङ्गीतमय बनाउन चाहने नेपथ्यप्रेमीका निम्ति झापाको फराकिलो मैदानले स्वागत गर्ने भएको छ । दमकको सरस्वती माध्यमिक विद्यालयको प्राङ्गणमा नेपथ्य फेरि एक पटक उभिने भएको छ । नेपथ्यले आफूलाई राजधानी काठमाडौँकै भृकुटीमण्डपमा उपस्थित गराएको थियो । २०७६ साल फागुन १७ गतेको त्यो पछिल्लो कन्सर्ट एउटा गाउँले विद्यालयको पुनर्निर्माणका लागि आयोजना गरिएको थियो । त्यो नै विश्व महामारीअघि नेपथ्यको अन्तिम प्रस्तुति बन्न पुग्यो । यस पटकको नेपथ्य कार्यक्रम दुई वर्षपछिको अन्तरालमा हुँदैछ । “यसबीच मैले लगभग सम्पूर्ण समय कास्कीको अनकन्टार डाँडामा रहेको आफ्नो गोठमा कृषक भएर बिताएँ,” नेपथ्यका अगुवा एवं मुख्य गायक अमृत गुरुङ भन्नुहुन्छ, “जटिल बन्दै गएको कृषि कर्ममा घोत्लिँदै जाँदा विनाश उन्मुख प्रकृति र सङ्कटग्रस्त मानव जीवन बीचको सम्बन्ध अझ खुल्दै गएको छ । ” त्यो एकान्तिक अवधिमा सङ्गीतको अभ्यासलाई पनि जारी राखेको उहाँले बताउनुभयो । गायिका रचना रिमाल भने नयाँ वर्षका लागि इजरायलमा आफ्नो प्रस्तुति दिने भएकी छिन् भने गायक शिव परियार सुदूरपश्चिम समाजको आयोजनामा अस्ट्रेलियाको सिड्नीमा नयाँ वर्षको अवसरमा कार्यक्रमा गर्ने भएका छन् । गायिका रचना रिमालले कोरोनापश्चात् धेरै स्टेज कार्यक्रममा आफ्नो प्रस्तुति दिनुभएको थियो । उहाँले कीर्तिपुर, सिमरा, गाईघाट, उर्लाबारी, दुबईलगायतका स्थानमा स्टेज कार्यक्रम दिनुभइसकेको जानकारी दिनुभयो । “नयाँ वर्षका लागि थुप्रै ठाउँबाट निम्तो आइरहेको छ,” रिमालले भन्नुभयो, “केही कार्यक्रम प्रस्तुति गर्न नयाँ वर्षका लागि इजरायल जानेछु । ” गत वर्ष कोरोनाका कारण देशभित्र मेला–महोत्सव खासै हुन सकेका थिएनन् । यस वर्ष विभिन्न जिल्लामा मेला–महोत्सव भएको तथा विदेशमा पनि बोलाएका कारण आफूहरू त्यसमा व्यस्त भएको रिमालले बताउनुभयो । नेपाल आइडलको विजेता सज्जा चौलागाईंले पनि झापाको बिर्तामोडमा नयाँ वर्षको अवसरमा प्रस्तुति दिने भएका छन् । राष्ट्रिय लोक तथा दोहोरीगीत प्रतिष्ठान नेपालका अध्यक्ष रमेश बीजी साङ्गीतिक कार्यक्रमहरू हुन सुरु भएसँगै लोकदोहोरी कलाकारमा उत्साह थपिएको बताउनुहुन्छ । चर्चामा रहेका गायक–गायिकाको स्टेज कार्यक्रममा राम्रो माग हुने गर्छ । उनीहरूको आम्दानीको मुख्य स्रोत नै स्टेज कार्यक्रम मानिन्छ तर कोरोनाका कारण साङ्गीतिक कार्यक्रम नहुँदा स्टेजमा व्यस्त हुने कलाकार मर्कामा थिए ।

काठमाडौं, चैत्र २४ गते । कोरोनाले ठप्प बनाएको क्षेत्रहरु विस्तारै लयमा फर्किएका छन् । सिनेमा हलमा चलचित्र प्रदर्शनमा आउने क्रम जारी नै छ । कोरोना संक्रमणको तेस्रो लहरको महामारीको प्रभाव न्यून भएसँगै नेपाली फिल्मको रिलिज मिति घोषणा पनि भइरहेका छन् । फिल्म वितरक करण श्रेष्ठका अनुसार कोरोनाकालमा धेरै चलचित्र बने र थन्किए । कुनै चलचित्र पूरै हलमा प्रदर्शन हुन सकेन । बिचमै रोक्नुपरेको थियो । कोरोनाका कारण रोकिएको नेपाली चलचित्र जस्तै ‘चपली हाइट‘ र ‘कठ्पुतली’ फेरि प्रदर्शनमा आए पनि सोचेजस्तो कमाई गर्न सकेनन् । दर्शकहरुले पुन प्रदर्शनमा आएका यी चलचिहरुलाई पत्याउनुभएन । त्यसपछि ‘म यस्तो गीत गाउँछु २’ प्रदर्शनमा आयो । श्रेष्ठका अनुसार यस फिल्मले चलचित्र क्षेत्रमा नयाँ माहोल बनायो । यो फिल्मले दर्शहरुलाई हलसम्म तान्न सफल भयो । कोरोनापछि फाल्गुन १३ गते ‘म यस्तो गीत गाउँछु’ प्रदर्शनमा आएको पहिलो नयाँ चलचित्र हो । कोरोनाका कारण घरमै थन्किएका दर्शकहरुलाई ‘म यस्तो गीत गाउँछु’ ले सिनेमा हलमा तान्न सफल भएको थियो । पुःन प्रदर्शनमा आएका चलचित्रले भन्दा ‘म यस्तो गीत गाउँछु २’ उत्कृष्ट कमाई गर्ने चलचित्र बन्यो । यस लगतै अरु चलचित्रहरु प्रदर्शनमा आउन सुरु भयो । ‘लप्पन छप्पन’, ‘आकासे खेती’ र ‘चिसो एष्ट्रे’ प्रदर्शन भयो । तर यी चलचित्रले सोचे जस्तो कमाई गर्न नसकेको फिल्म वितरकहरुको भनाई छ । नेपाली चलचित्र हिन्दी चलचित्रको मारमा पर्ने गरेको श्रेष्ठको भनाई छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘चिसो एष्ट्र’ दर्शकले धेरै मन पराउनुभयो तर हिन्दी चलचित्र ‘आरआरआर’ प्रदर्शनमा आएपछि चिसो एष्ट्रेको व्यापार घटेको हो ।’ उहाँका अनुसार चललचित्रका कथा सन्देशमूलक हुनुपर्छ । ‘कथा राम्रो हुनेबित्तिकै दर्शक सिनेमा हलसम्म पुग्छन्’, उहाँ भन्नुहुन्छ, चिसो एष्ट्रले चलचित्रमार्फत परिवर्तन ल्याउन खोजेको छ ।’ यस्तै, ‘ए मेरो हजुर ४’ नयाँ वर्षलाई लक्षित गरेर प्रदर्शनमा ल्याउने तयारीमा छ । यस बाहेक ‘मन्त्र’ (वैशाख १५ गते), ‘लक्का जवान’ (वैशाख २३ गते), ‘लाइफ इन एलए’ (जेठ ६ गते), प्रेमगञ्ज (भदौ ३ गते) ‘चिसो मान्छे’ (असार ३ गते) दशैंमा ‘छक्का पञ्जा ४’, तिहारमा ‘परस्त्री’ चलचित्र प्रदर्शनमा आउने तयारीमा रहेको फिल्म वितरक किरण श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । नेपाली फिल्मका निर्माता, निर्देशकले वितरकसँग सेट गरेको नेपाली फिल्मको रिलिज क्यालेन्डर यस्तो छ । ए मेरो हजुर ४ झरना थापाको निर्देशनमा बनेको चलचित्र ‘ए मेरो हजुर ४’ आगामी वैशाख १ मा प्रदर्शनमा आउने भएको छ । सञ्जय लामाको छायांकन रहेको फिल्मलाई सुनिलकुमार थापाले निर्माण गर्नुभएको हो । चलचित्रमा अभिनेता अनमोल केसी र सुहाना थापालाई देख्न सकिन्छ । मन्त्र सौगात मल्ल अभिनित फिल्म ‘मन्त्र’ आउँदो १६ वैशाखबाट प्रदर्शनमा आउने तयारीमा रहेको छ । हिमाली भेगको प्रेमकथामा आधारित फिल्ममा सौगातसँगै दीया पुनको अभिनय हेर्न सकिनेछ । खिलबहादुर गुरुङको निर्देशनमा बनेको यस चलचित्रमा बुद्धि तामाङ, नमिता घिसिङ, वीरबहादुर लामा, पासाङ टी शेर्पालगायत अन्य कलाकारको अभिनय छ । कार्यकारी निर्मातामा देवेन्द्र मानन्धर र निर्मातामा रविराज कार्की, सुरेश कार्की र शुभ श्रेष्ठ हुनुहुन्छ । यस्तै, चलचित्रमा साम्तेन भुटियाको कथा, सन्तोष सुनारको संगीत, सञ्जय लामाको छायांकन, मित्र डी गुरुङको सम्पादन र सुजिल कर्माचार्यको संगीत रहेको छ । लक्का जवान हाँस्य कलाकार शिवहरि पौडेलको निर्देशनमा तयार पारिएको चलचित्र ‘लक्का जवान’ वैशाख २३ मा सिनेमा हलमा प्रदर्शनमा आउने तयारीमा छ । दिलीप रायमाझी, प्रियंका कार्की, सलोन बस्नेत, वर्षा सिवाकोटी, किरण केसी, शिवहरि पौडेल, राजाराम पौडेल, सुशील पोखरेल, सरोज खनाल, अनुसुयषा श्रेष्ठ, सुरेन्द्र केसी, जयनन्द लामा, सविता गुरुङ, यमन श्रेष्ठ, विमला गिरीलगायतका कलाकारहरूको अभिनय रहेको फिल्मले पाका उमेरका मानिसहरूको कथा देखाइएको छ । फिल्ममा वरिष्ठ हाँस्यकलाकार मदनकृष्ण श्रेष्ठ अतिथि भूमिकामा देखिनुहुनेछन् । ध्रुव दत्त र अनुसुयषा श्रेष्ठको प्रस्तुतिमा किरण केसी, दिलीप रायमाझी र शिवहरि पौडेल कार्यकारी निर्माताका रहेको फिल्म ‘लक्का जवान’ को सह–निर्मातामा सुशील अर्याल, राजाराम पौडेल, राज केसी, सुरेन्द्र केसी, दिपेन्द्र खनियालगायत हनुहुन्छ । ‘आमा बंगलामुखी फिल्म प्रोडक्सन’ को ब्यानरमा बनेको ‘लक्का जवान’ स्वदेशसँगै विदेशमा पनि प्रदर्शनमा आउने भएको छ । ‘लाइफ इन एलए’ अमेरिका र नेपालमा छायांकन गरिएको चलचित्र ‘लाइफ इन एलए’ जेठ ६ गतेबाट सिनेमा हलमा आउने भएको छ । सुर्य एन श्रेष्ठको निर्देशनमा तयार भएको चलचित्रको गीतमा त्रिकोणात्मक प्रेमकथालाई प्रस्तुत गरिएको छ । यो चलचित्रमा गौरव पहारी, वुद्दि तामाङ, प्रकाश घिमिरे, लोकेन्द्र लेखकको साथमा जारेड बिलप्स, साम भुजेल, जयन्द्र चिलुवाल लगायतको अभिनय छ । ब्यास इन्टरटेन्मेन्टको प्रस्तुतिमा तयार भएको यो चलचित्रलाई ब्यास बिस्सुले निर्माण गर्नुभएको हो । संसार अञ्जान सुवेदी कार्यकारी निर्माता रहेको चलचित्रमा अमेरिकाको लागि राजेन्द्र ठकुराथी निर्माताको रुपमा छन् । प्रेमगञ्ज ‘प्रेमगञ्ज’ युनिटले भिडियोमार्फत ३ भदौमा प्रदर्शनमा आउने घोषणा गरेको हो । परिच्छेद सेनको लेखन तथा निर्देशन रहेको फिल्ममा बेनिशा हमाल, तेज गिरी, सम्पदा बानियाँ, पवन भट्टराई, सुप्रिया खनाल, राइडर प्रशान्त, सिमरन खड्का, नरेश पौडेल, रश्मि भट्ट, गीता अधिकारीलगायतका कलाकारको अभिनय छ । स्पट व्यायका रूपमा लामो समय काम गरेका राजु फुयालको प्रस्तुति रहेको फिल्म चलचित्र चौतारीको ब्यानरमा बनेको हो । अनन्तमान श्रेष्ठ कार्यकारी निर्माता रहेको फिल्ममा सञ्जय लामाको छायांकन रहेको छ । चिसो मान्छे निर्देशक दीपेन्द्र के खनालको फिल्म ‘चिसो मान्छे’ आगामी असार ३ गते सिनेमा हलमा प्रदर्शन हुने भएको छ । चलचित्रमा श्रम बेच्न मलेसिया पुगेका नेपाली कामदारको मृत्यु भएपछि उनको शव नेपाल ल्याउन गरिएको संघर्ष देखाइएको छ । छक्का पञ्जा ४ नेपाली कथानक चलचित्र ‘छक्का पञ्जा ४’ तिहारमा रिलिज हुने तयारीमा रहेको फिल्म वितरक किरन श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । ‘छक्का पञ्जा’ सिरिजलाई दीपाश्री निरौलाले निर्देशन गर्दै आउनुभएको छ । चलचित्रमा दीपाश्री निरौलासँगै दीपकराज गिरी, केदार घिमिरे, जीतु नेपाल र अन्य कलाकारको अभिनय देख्न सकिन्छ । परस्त्री निर्देशक सुरज पाण्डेको निर्देशनमा बनेको परस्त्री आउँदो वर्ष ६ कात्तिकमा रिलिज हुने तयारीमा रहेको छ । नेपाली र हिन्दी गरी दुई भाषामा निर्माण गरिने फिल्म डिएस डिजिटलको व्यानरमा निर्माण गरिएको हो । फिल्ममा कोशिस क्षेत्री, शिल्पा मास्के, गौरव विष्ट, अलिशा क्षेत्री, अशान्त शर्मालगायतका कलाकारको मुख्य भूमिका रहनेछ ।

काठमाडौं, चैत २४ गते । नमूना कलेज अफ फेसन टेक्नोलोजीले बिहीबार साँझ ग्र्याजुएशन फेसन शो आयोजना गरेको छ । सिर्जनात्मक प्रस्तुतिका दृष्टिले नेपाली फेसन बजारमा उत्कृष्ट परिचय स्थापित गरेको उक्त समूहले शोको १६औँ संस्करण प्रस्तुत गरेको हो । काठमाडौंको होटल सोल्टीमा आयोजित उक्त शोमा मोडलहरुले आ–आफ्ना प्रस्तुति पस्किएका थिए । नमूना कलेजका संस्थापक प्रिन्सिपल ज्ञानीशोभा तुलाधरसहितका मोडलहरू रनवेमा उपस्थिति भएसँगै सुरु भएको उक्त शोमा फरक ११ वटा ‘थिम’ मा विविध ८२ विद्यार्थीको कलात्मक प्रस्तुति आयोजना गरिएको थियो । उक्त शोमा २३ मोडल युवती र आठ युवा मोडलको प्रस्तुति थियो । उक्त फेसन शोको कोरियोग्राफी र निर्देशन सञ्चारकर्मी तथा फेसन कोरियोग्राफर रोजिन शाक्यले गर्नुभएको थियो । अद्वितीय प्रतिविम्ब नाम दिइएको सो फेसन सो करिब तीन घण्टाको थियो ।

यलु जोशी काठमाडौँ, चैत २७ गते । शिक्षामा सबैको पहुँच हुनुपर्छ भन्ने धारणा बोक्नुभएको सुनिता डङ्गोल सौन्दर्य प्रतियोगिता मिस नेवाः को विजेता मात्र भएर सीमित रहनुभएन । नेपाल भाषाको लिपिलाई देश–विदेशमा रहेका युवा पुस्तालाई जागरुक गराउने अभियान नै चलाउनुभयो । नेपाल भाषाको लिपिलाई युवा पुस्ताले सिक्नुपर्छ र जोगाउनुपर्ने भन्ने धारणाका साथ अघि बढिरहनुभयो । फलस्वरूप अहिले नेपाल भाषाको लिपि सिक्ने दस गुणाले बढेको बताउनुहुन्छ । लोप हुन लागेको लिपिलाई पुनः जागरुक गराउनुभएको डङ्गोलले नेवार मात्र नभएर गैरनेवारहरूको पनि सम्पत्ति हो भन्ने जनचेतना जगाउनुभयो । कला संस्कृतिको संरक्षण र प्रवर्धनमा सदैव अघि बढिरहनुभएको डङ्गोल विभिन्न कार्यक्रमको सञ्चालन, मोडरेट गर्दै नेपाल टेलिभिजनमा शैक्षिक कार्यक्रमसमेत सञ्चालन गर्दै आउनुभएको छ । सांस्कृतिक अभियन्ताका रूपमा नेपाल चिनाउन जुट्नुभएको उहाँले सहरी योजना आयोगमा सहायक विज्ञका रूपमा काम गरिसक्नुभयो । अन्तर्राष्ट्रिय टाइपोग्राफी सङ्घको सञ्चालक समितिमा समेत रहनुभएको डङ्गोल आगामी स्थानीय तहको निर्वाचनमा काठमाडौँ महानगरपालिकाको मेयर पदमा उम्मेदवारी घोषणा गर्नुभएको छ । उहाँको काम र योजनाबारे गोरखापत्रले गरेको कुराकानी :  मिस नेवा भइसकेपछिको मुख्य काम के गर्नुभयो ? सन् २०११ मा मैले मिस नेवाको ताज जितेको हो । यो प्रतियोगिता जितेपछि समाजप्रतिको दायित्व बोध गरायो । त्यस अवधिमा मैले समाज सेवा गर्ने रोजेँ । बालबालिका र शिक्षाको विकास गर्ने मेरो योजना भयो । ‘हाम्रो शिक्षा आँखा माथि’ भन्ने नाराका साथ राजधानीमा मात्र नभएर गाउँ–गाउँमा बालबालिकालाई शिक्षित गर्न हामीले शैक्षिक सामग्रीको सहयोग ग¥यौँ र दशैँमा लुगा पनि विद्यालयको ड्रेस प्रदान ग¥यौँ, जसले गर्दा बालबालिका विद्यालय जान उत्साहित आओस्, अहिले पनि यो अभियान चलिरहेको छ । यतिले मात्र भएन, हाम्रो संस्कृतिलाई पनि बचाउनुपर्छ भन्ने आत्मबोधले हाम्रो कला संस्कृतिलाई विज्ञानसँग जोडेर हेर्न थालेँ ।  नेपाल भाषाको लिपि विकासका लागि पनि लागिपर्नुभएको छ ? कला, संस्कृति परम्परा बुझ्ने क्रममा मैले लिपि सिक्न गएँ । भाषाको कुरा गर्ने हो भने लिपि सिक्नुपर्छ तर भाषा सिक्दा लिपि सिक्नुपर्छ भन्ने जमात न्यून रहेको देखेँ । लिपि हुन्छ भन्ने थाहा नपाएको जमात धेरै थियो । यो नेवारको मात्र सम्पत्ति होइन गैरनेवारको पनि हो । देशकै सम्पत्ति हो भन्ने लागेपछि युवाहरूलाई कसरी सिक्न लगाउने भन्ने योजना बनायो । त्यसपछि सार्वजनिक स्थलमा कार्यक्रम गर्न थाल्यो । रञ्जना लिपिबाट नाम लेखेर दियौँ र सिकाउन थाल्यौँ । नेपाल र रञ्जना लिपिको विकासका लागि सक्दो प्रयास ग¥यौँ । जसले गर्दा सिक्न आउनेमा १० गुणाले बढ्यो । अनलाइनमार्फत सिक्नेहरू झन् बढ्न थाल्यो । कोरोना महामारीलाई पनि अवसरका रूपमा लियौँ, भाषा लिपि सिक्न चाहनेलाई अनलाइन कक्षा दियौँ, भिडियो बनायौँ । हामीले विद्यायलको पाठ्यक्रममा पनि नेपाल भाषालाई समावेश गरायौँ ।  लिपि सिक्न आउनेको सङ्ख्या कस्तो छ ? हाम्रो यो अभियान पछि देश विदेशबाट सिक्न आउनेको सङ्ख्या उल्लेख्य रहेको छ । जसमा नेवार र गैरनेवार पनि धेरै हुनुहुन्छ । धेरै फिल्डका मानिस आइरहेका छन् ।  भाषामा मात्र नभएर सडक मानवको पनि उद्धार गर्नुभयो ? मैले काठमाडौँ महानगरपालिकामा सहरी योजना आयोगमा सहायक विज्ञका रूपमा काम गर्ने मौका पाएँ । यसरी काम गरिरहँदा महानगरलाई बुझ्ने अवसर प्राप्त भयो । त्यहाँ काम गर्दै जाँदा सडक मानव धेरै रहेको देखियो । उहाँहरूको समस्याको समाधान कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने काम ग¥यौँ, दिन–रात भनिन् । पुस माघको जाडोमा रातको ११–१२ बजेसम्म सडक मानव उद्धार गर्ने कार्य गरियो । जाडोका कारण कोही पनि कठ्याङ्ग्रिएर नमरोस् भन्ने उद्देश्य थियो ।  मेयरमा उठ्ने पनि हल्ला छ ? राजनीतिबाट देशको अझ विकास गर्न सक्ने भएकोले मेयरमा उठ्न लागेको हो । सरकारसमक्ष पुग्न राजनीतिमा नै लाग्नुपर्ने रहेछ, त्यसैले यस क्षेत्रमा पाइला टेकेकी हुँ । मेरो ज्ञान, सीप र क्षमताको उच्चतम उपयोग गर्दै यो सहरलाई सुन्दर र समृद्ध बनाउने सपनालाई मूर्तरूप दिन मैले काठमाडौँको मेयर बन्ने सोच राखेकी हुँ । वैशाखको पहिलो हप्तापछि मैले आफ्नो उम्मेदवारी स्वतन्त्र या दलबाट भन्ने जनतालाई स्पष्ट गर्ने छु ।  सम्पदा संरक्षण, पुरातात्त्विक वस्तुहरूको प्रवर्धनका लागि योजना के के छन् ? काठमाडौँभित्र रहेका बहाल बहिलहरूको संरक्षण तथा प्रवर्धनमा गर्न बहा बही संरक्षण तथा प्रवद्र्धन विकास समिति स्थापना गरिनेछ । कामपा क्षेत्रका सार्वजनिक जग्गा, सत्तल पाटी, पौवा, मठ–मन्दिर र अन्य सम्पदाको संरक्षण गर्छौं । काठमाडौँको कला संस्कृति संरक्षण र प्रवद्र्धन गर्न महानगरीय सङ्ग्रहालयको स्थापना गर्छौं । स्थानीय कला, साहित्य, लिपि तथा भाषाको संरक्षण तथा संवर्धनका लागि आवश्यक व्यवस्था गर्ने योजना छ ।

काठमाडौँ — संगीत सृजनाबाट नेपालि संगीत उद्योगमा योगदान पुर्याएका संगीतकार राजेन्द्र बजगाईलाई राष्ट्रिय संगीतकार योगदान सम्मन २०७८बाट सम्मान गरिएकोछ । साङितिक क्षेत्रमा उनको योगदानको उच्च मुल्यांकन गर्दै ब्युटिसियन ट्यालेन्ट नेपाल २०२२ सिजन ४ मा सम्मानित गरिएको हो । चितवन जिल्लाको पिठुवामा २०४४ साल चैत्र १४ गते जन्मिएका उनी हाल बर्दिया जिल्लाको सितालाबजार निवासीको रुपमा नेपाली संगीत क्षेत्रमा नेपालि संगीत क्षेत्रमा संगीतकारको रापमा क्रियासिल छन । २०६४ सालमा कसले चोर्यो ओठको लाली गीतको संगीत सृजना गरेर व्यवसायिक संगीत यात्रा सुरु गरेका उनले हालसम्म आठ सय भन्दा बढी गीतमा संगीत सृजना गरेका छन । यो देशको लागि म, ट्राफिक जाम, ओ मेरो परान, जाला जोवन चिनी अमिलो, असारे मास सहित थुप्रै सफल गीतको संगीत शृजना गरेर तथा बिभिन्न गीतमा संगीत संयोजन गरेर उनले विभिन्न राष्ट्रिय अवार्ड तथा सम्मान पनि ग्रहण गरिसकेका छन ।

कञ्चनपुर, २७ चैत (रासस) : सुदूरपश्चिम क्षेत्रका बहुसङ्ख्यक व्यक्तिले बोल्ने डोट्याली (डोटेली) भाषाको मौलिकता हराउँदै जान थालेको छ । बाह्य भाषाको प्रभावका कारण डोट्याली भाषा विकृत बन्दै जान थालेको हो । पछिल्ला समय घरपरिवारमा सो भाषा बोल्ने नै कम हुन थालेपछि नयाँ पुस्तान्तरणमा समेत समस्या हुन थालेको छ । सो भाषा तत्कालीन डोटी राज्यको राष्ट्र भाषाका रूपमा थियो । डोटी राज्यमा मात्रै नभई यस भाषाको प्रभाव भारतको कुमाउँ गढवाल क्षेत्रमा समेत रहेको इतिहासका जानकारको भनाइ छ । “परिवारमा जति मातृभाषा बोल्ने गरियो, त्यतिनै त्यो भाषा समृद्ध हँुदै जान्छ भन्ने मान्यता छ । नयाँ पिँढीका युवायुवतीले बाह्य भाषासँग बढी हिमचिम बढाउँदा सुदूरपश्चिम प्रदेशकै धेरै वक्ता भएको भाषा खुम्चिँदै जान थालेको छ”, शिक्षक प्रकाश उप्रेतीले भन्नुभयो, “नयाँ शिक्षा ऐनमा स्थानीय भाषा विद्यालयमा पठापाठन गर्न सकिने व्यवस्था हुनुप¥यो ।” बोलीचालीसँगै लेखनमा समेत डोट्याली भाषाकै प्रयोग हुने गरेको थियो । बाह्य भाषा र संस्कृतिको प्रवेशसँगै यस भाषाको अस्तित्व जोगाउन समेत हाल अप्ठेरो हुन थालेको छ । यो भाषा बोल्ने विस्तारै कम हुँदै जान थालेका छन् । बढदो सहरीकरणसँगै थातथलोबाट बसाइँसराइ गरी अन्यत्र बस्ने क्रम सुरु भएसँगै यस भाषाको अस्तित्वसमेत सङ्कटमा पर्दै गएको हो । नयाँ पुस्ताले डोट्याली भाषा बोल्न अप्ठेरो मान्ने गरेका छन् । “पुर्खौँदेखि पुस्तान्तरण हुँदै आएको डोट्याली भाषा धनाढय र शिक्षितका रूपमा परिचित परिवारमा बोल्न लाज मान्ने गरेका छन्”, सामाजिक क्षेत्रमा लामो समयदेखि क्रियाशील भैरवसिंह ऐरले भन्नुभयो, “नेपाली, भारतीय र अङ्ग्रेजी भाषालाई बढी महत्व दिँदा युवा पुस्ताले डोट्याली भाषालाई छाड्दै जान थालेका छन । बसाइँ सारेर थातथलोबाट गएका व्यक्तिका परिवारमा यो भाषा पुस्तान्तरण गर्न निकै चुनौती छ ।” सहरियाले बोल्ने अङ्ग्रेजी, भारतीय र नेपाली भाषालाई बढी महत्व दिई नयाँ पिँढीलाई ती भाषा नै सिकाउन थालेपछि डोट्याली भाषा हराउँदै जान थालेको छ । विगतमा बोलिने र हाल बोलिने डोट्याली भाषामा निकै अन्तर छ । डोट्याली भाषाका ठेट शब्द विस्तारै लोप हुन थालेका छन् । वर्णविन्यास, व्याकरण र शब्दकोष बने पनि सबैसम्म पुग्न सकेको छैन । प्रचार–प्रसारसमेत हुन पाएको छैन । विद्यालय शिक्षामा समेत डोट्याली भाषालाई समावेश नगराउँदा यो भाषा विस्तारै ओझेल पर्न थालेको छ । “डोट्याली भाषामै लेखेका कुरा पढ्न धेरैलाई समस्या हुने गरेको छ”, स्थानीयवासी मनिदत्त पन्तले भन्नुभयो, “डोट्याली भाषामा लेख, रचना, साहित्यलगायतका कुरा लेखनकार्यलाई व्यापक बनाइनुपर्छ । पाठकसमक्ष यस्ता कुरालाई पस्किन सक्नुपर्छ । थोरै मात्र डोट्याली भाषामा प्रकाशित हुने पत्रपत्रिका छन्, ती सबैको पहुँचमा नभएकाले यस क्षेत्रमा बसोवास गर्ने व्यक्ति सबैको सरोकारको विषय भएकाले युवा पिँढीलाई रुचिकर लाग्ने लेख रचनामा बढी जोड दिनुपर्छ ।” डोट्याली भाषा, संस्कृतिको क्षेत्रमा काम गर्ने विज्ञ र संस्कृतविद्को कमी छ । नगन्य सङ्ख्यामा केही विज्ञ भाषा जगेर्नाको प्रयासमा जुटेका छन् । जुन तरिकाले गहन खोज, अनुसन्धान तथा भाषा विकासका लागि कार्य गर्नुपर्ने हो त्यो सक्रियता नदेखिएको अर्का शिक्षक राघवप्रसाद अवस्थी बताउनुहुन्छ । “डोट्याली भाषामा बोल्नेलाई कमजोर, अल्पज्ञानी व्यक्तिका रुपमा चित्रित गरिन्छ । नेपाली र अङ्ग्रजी भाषामा दखल राख्नेलाई विद्धान र समृद्ध व्यक्तिको दर्जा दिइन्छ । समाजमा रहेको यस्तो विकृत सोचलाई बदल्नु आवश्यक छ ।” तत्कालीन डोटी राज्यअन्तर्गतका क्षेत्रमा बोलिने भाषाको एकरुपता नहँुदा समेत भाषा संरक्षणमा कठिनाइ भएको छ । सबै भाषालाई एकीकृत गरी साझा भाषाका रुपमा विकास गरिनुपर्ने विज्ञहरु बताउनुहुन्छ । हाल डोट्याली भाषाको जर्गेना गर्ने काममा निजी क्षेत्रबाटै प्रकाशन भइरहेका पत्रपत्रिका, रेडियो र टेलिभिजनका कार्यक्रमले समेत महत्वपूर्ण भूमिका खेलका छन् । सौराई, गुगुल्टीलगायतका पत्रिका प्रकाशन भइरहेका छन् । नेपाली भाषाभन्दा धेरै पहिले डोट्याली भाषा अस्तित्वमा आएको बताइन्छ । डोट्याली भाषा डडेल्धुरा, बैतडी, डोटी, दार्चुला, बझाङ, अछाम, बाजुरा, कैलाली, कञ्चनपुरसँगै भारतको कुमाँउगढवालसम्म बोल्ने गरिन्छ । डोट्याली भाषा भारोपेली परिवारको आर्यली–इरानेली शाखाको आर्यली उपशाखाबाट विकसित भएको संस्कृत–प्राकृत–अपभ्रंश हुँदै जन्मिएको बताइन्छ । प्राचीन डोटी राज्यका तत्कालीन राजाद्वारा जारी गरिएका, शिलालेख, ताम्रपत्र, दानपत्रलगायत डोट्याली भाषामा लेखिएका छन् । ती अभिलेख डोट्याली भाषाका अभिलेखका रुपमा रहेका छन् । तत्कलीन डोटी राज्यमा राजकाजको भाषासमेत डोट्याली नै रहेको थियो । त्यसबेला भोजपत्रमा लेखिएका चिठ्ठीपत्र, तमसुक, वंशावली, जन्मपत्रिकालगायत समेत अभिलेखका रूपमा रहेका छन् । यस्ता अभिलेख थोरै जनासँग मात्र बाँकी छन् । सुदूरपश्चिम प्रदेशको मुख्य भाषा र सरकारी कामकाजको भाषाका रूपमा डोट्याली भाषालाई स्थान दिनुपर्ने यस क्षेत्रका विद्वानहरूको भनाइ छ । प्रदेशमा सबैभन्दा बढी बोलिने भाषाका रूपमा डोट्याली भाषा रहेको छ । यो भाषा नेपालमा सबैभन्दा बढी बोलिने भाषाअन्तर्गत पर्दछ । नेपालमा बोलिने धेरै भाषामध्ये डोट्याली नवौँं स्थानमा छ । यो भाषा नेपालका दुई दशमलव ९७ प्रतिशत व्यक्तिले बोल्ने गर्दछन । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा डोट्याली भाषा ४५ प्रतिशत बढी व्यक्तिले बोल्ने गर्दछन् ।

अभिनेता भुवन केसीले आगामी स्थानीय तह निर्वाचनमा काठमाडौँ महानगरपालिकाको मेयरमा उम्मेदवारी नदिने भएका छन्। शनिबार सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा स्टाटस लेख्दै उनले महानगरको मेयरमा उम्मेदवारी नदिने जानकारी गराएका हुन्। अभिनेता केसीले प्राविधिक कारण तथा कार्यव्यस्ताका कारण महानगरपालिकाको मेयर पदमा उम्मेदवार बन्नका लागि असमर्थ रहेको बताएका छन्। त्यस्तै उनले आफूले कुनै पनि पार्टीमा जाने निर्णय नगरेको र बाहिर चर्चा भएझैँ उन्नत लोकतान्त्रिक पार्टीबाट मेयरमा उम्मेदवारी पनि दिन नलागेको बताएका हुन् । उनले लेखेका छन्, ‘प्राविधिक कारण तथा कार्यव्यस्ताका कारण म महानगरपालिकाको मेयर पदमा उम्मेदवार बन्नका लागि असमर्थ रहेको छु । र यसै पत्रमार्फत् हालका दिनसम्म म कुनै पनि पार्टीमा नरहेको पनि जानकारी गराउन चाहान्छु । स्थानीय निर्वाचनको संघारमा धेरै पार्टीसँग छलफल भएको र धेरैले आफूलाई आफ्नो पार्टीमा आउन आमन्त्रण गरेको सन्दर्भमा मैले उन्नत लोकतान्त्रिक पार्टीसँग छलफलमा बसेको तर कुनै ठोस निर्णय नभएको पनि यहाँहरूमा अवगत गराउन चाहान्छु ।’ उनले आफू हाल कुनै पनि पार्टीमा आबद्ध नरहेको समेत बताएका छन् ।

बलिउड अभिनेता आमिर खानले फिल्मबाट सन्न्यास लिने निर्णय गरेका छन् । परिवारलाई समय दिन नपाएको कारण आफूले अब फिल्ममा काम नगर्ने निर्णय गरेको उनले ‘आइडियाज अफ इन्डिया’ नामक कार्यक्रममा बताएका छन् । आमिरको नयाँ फिल्म ‘लालसिंह चड्डा’ प्रदर्शनको क्रममा छ । यदि उनले यो निर्णय लागू गर्ने हो भने यो आमिरको अन्तिम फिल्म हुनेछ । आमिरलाई उनका शुभचिन्तकहरूले फोन, म्यासेज तथा सामाजिक सञ्जालबाट निर्णय बदल्न आग्रह गरिरहेका छन् । आमिरले पूर्वपत्नी किरण रावलले रुँदै फिल्म नछाड्न आग्रहसमेत गरेको बताए । आमिरको यो निर्णयले सिङ्गो बलिउड उद्योग नै चिन्तित बनेको छ ।

पोखरा,२४ चैत । नेपाली लेखक संघका नवनिर्वाचित अध्यक्ष तीर्थ श्रेष्ठ सम्मानित भएका छन् । पोखराको सक्रियमध्ये एक लायन्स क्लब अफ पोखरा लेकसिटीले बिहीबार उनलाई सम्मानित गरेको हो । साहित्य र संस्कृतिको क्षेत्रमा पु¥याएको योगदानको कदर तथा नयाँ जिम्मेवारी प्राप्त भएपछि पोखरेली श्रष्टाको नाताले उनलाई सम्मान गरिएको क्लबका अध्यक्ष कैलाशभक्त पालिखेले जानकारी दिए । नेपाली वाङ्मयका हस्तीलाई सम्मानित गरिरहँदा लेकसिटी स्वयं सम्मानित भएको बताए । उनले कवि तीर्थको नेतृत्वमा लेखक संघको अध्यक्षको रुपमा सफलताको कामना पनि गरे । लायन्सका पूर्व मल्टिपल काउन्सील अध्यक्ष दीपक श्रेष्ठ, लायन्स क्लब ३२५ ‘के’ का नवनिर्वाचित गभर्नर राजेन्द्र बाटाजुसहितले सम्मानपत्र र दोसल्लाले सम्मानित गरेका थिए । कार्यक्रममा बोल्दै सम्मानित व्यक्तित्व नेपाली लेखक संघका अध्यक्ष तीर्थ श्रेष्ठले समुन्नत समाज निर्माण एवं कला र साहित्यको उत्थानको लागि लायन्सले खेलेको भूमिका सह्रानीय भएको बताए । विन्ध्यवासिनी धार्मिक विकास समितिका सचिवसमेत रहेका उनले त्यहाँ पु¥याएको योगदानको  पनि स्मरण गरे । हामी सेवा गर्छौं भन्ने भावनालाई लायन्सले व्यवहारमै देखाएको पनि उनले उल्लेख गरे । प्रमुख अतिथि लायन्सका पूर्व मल्टिपल काउन्सील अध्यक्ष दीपक श्रेष्ठले कला र साहित्य समाजको ऐना भएको बताउँदै त्यसको उत्थानले समग्र समाजलाई नयाँ दिशा दिने धारणा राखे । लायन्स क्लब ३२५ ‘के’ का नवनिर्वाचित गभर्नर राजेन्द्र बाटाजुले गभर्नरको रुपमा आफ्नो कार्यकाल सुरु भएको र समाज सेवाको लागि योजनासहित अगाडि बढ्ने बताए । लायन्स क्लब ३२५ ‘के’ का प्रथम भाइस डिष्ट्रिक्ट गभर्नर सुुचित्रा थापाले लायन्सको ध्यान सीमान्तकृत वर्गको उत्थानमा केन्द्रीत हुनुपर्ने बताइन् । लायन्स क्लब अफ पोखरा लेकसिटीका संस्थापक अध्यक्ष कृष्णमोहन श्रेष्ठले नेतृत्व निर्माणमा लायन्सले खेलेको भूमिकाबारे चर्चा गरे ।लायन्स क्लब अफ पोखरा गण्डकीकी अध्यक्ष सारदा पराजुलीले महिलाको क्षमता विकासको लागि लायन्सले खेलेको भूमिका प्रशंसनीय भएको जिकिर गरिन् । लायन्स लेकसिटीका सचिव विद्या मर्सानीका अनुसार सोही कार्यक्रममा लायन्स ३२५ के का गभर्नर,भाइस गभर्नर,सचिव र स्वरोजगार कार्यक्रमको संयोजक चयन भएकोमा क्रमशः राजेन्द्र बाटाजु,सुचित्रा थापा,मिनराज काफ्ले र टीकाराम सापकोटालाई सम्मानित गरिएको थियो ।