पोखरा गुल्जार छ । विभिन्न व्यवसाय चलेकै देखिन्छ । झट्ट हेर्दा सबै ठिकठाकै देखिएपनि पोखराका प्राय: व्यापारीहरु मर्कामा छन् । कारण हो, ‘उधारो ।’   उधारो दिएपनि नहुने, नदिएपनि नहुने असमञ्जस्यतामा कतिपय व्यापारीहरु बिस्तारै व्यवसाय त्याग्ने संघारमा पुगेका छन् । सुन्दा अचम्म लाग्ला, यहाँ आलुदेखि सुनसम्म उधारोमा कारोबार भइरहेको छ ।    ‘भोली हिसाब मिलाउँछु’ भनेर सामान लैजानेहरु कसैले वर्षाैपछि भुक्तान गर्छन् भने कतिपयको अनुहार त्यसपछि देख्न छाडेको तीतो अनुभव सुनाउछन् स्थानीय व्यापारीहरु ।    एउटै व्यापारीको ७ करोड !   पोखरामा लामो समयदेखि हार्डवेयर र मेशिनरीको व्यवसायमा संलग्न एक व्यापारीको भोगाई साह्रै नमिठो छ । भन्छन्, ‘मलाई पोखराको बजारमा टाइकुन भन्छन् तर मैले उठाउने उधारोको बहिखाता हेर्दा म स्वयं झस्कन्छु ।’   अब बहिखाता हेर्ने र पैसा उठोस् भन्ने कामना गर्नु बाहेकको विकल्प नरहेको उनले सुनाए । ‘लगभग ७ करोड रुपैयाँ उठाउन बाँकी छ’ उनी भन्छन् ‘तर उठाउने कसरी भन्ने आइडिया छैन ।’     कोभिडपछि मान्छेसँग भेटघाटै हुन छाडेको सुनाउँदै उनले भने, ‘फोन गर्दा रिसिभ नहुनु सामान्य हो, फोन रिसिभ भएपनि उल्टै धम्की सुन्नुपर्छ ।’ फोनमा ‘म खाएर भाग्ने मान्छे हैन’, ‘पैसा भएपछि तिरिहाल्छु, मलाई फोन गरिराख्ने हैन’ जस्ता कुरा सुन्नुपरेको उनको भोगाइ छ ।    बजारबाट उधारो उठाउन नसकेपछि केही अघि पोखराको हार्डवयर एशोसियशनले सूचना नै निकालेर भुक्तान गरिदिन अपील गरिसकेको छ ।    ‘फोन गर्दा उल्टै धम्की दिन्छन्’ पोखराको न्यूरोडस्थित एक हार्डवेयरका सञ्चालक भन्छन् ‘रिजर्भमा पैसा हुने बाहेक अन्य व्यापारीलाई व्यवसाय धान्न कठिन छ ।’ त्यसो त एशोसियशनको भनाइलाई मान्ने हो भने सहरबाहिर रहेका बाहेक सबै हार्डवेयरको हालत समान छ ।   त्यस्तै, बजारमा एउटै हार्डवेयरको ७ करोड रुपैयाँ उधारो रहेको भएपनि यो नै ठूलो रकम भने होइन । उनै व्यवसायी भन्छन् ‘मेरो भन्दा दुई गूणा बढी उधारो दिएका पसल पनि छन्, झन् उनीहरुको हालत कस्तो होला ?’   उधारो त छ नै तर यससँगै विचित्रका घटनासमेत घटेका छन् हार्डवेयर व्यवसायीसँग । रिपोर्टिङ्काक्रममा एकजनाले यस्तो पनि सुनाएः ‘नाम चलेकै मान्छे पसलमा आएर ८ लाख मूल्यबराबरको सामान अर्डर गरे । उनले भने अनुसारै सबै सामान गाडीमा लोड गरिदिए । त्यसपछि उनले १० लाखको चेक देखाएर २ लाख माग्दै चेक साटेर आइहाल्छु भने । सामान लोड छ, नदिनै कुरै भएन । त्यसपछि त्यो मान्छे फर्किएन, उल्टै २ लाख नगद स्वाह भयो ।’   उल्टै २ लाख रुपैयाँ गुमाएका उनले हालसम्म फिर्ता पाएका छैनन् ।    बजारमा ‘गिनेचुने’का व्यापारीहरुसँग कुरा गर्दा १ देखि डेढ करोड रुपैयाँसम्म उधारो उठाउन बाँकी रहेको पाइएको छ । जसमध्ये अधिकांशसँग उधारो रकम उठ्ने वा नउठ्ने निश्चित छैन । उनीहरु भन्छन् ‘सास हुञ्जेल आस ।’   भातदेखि ओच्छ्यान पनि उधारो   लेकसाइडमा बाहिरबाट हेर्दा जति चमक–धमक देखिन्छ, वास्तविकता भने ठिक विपरित छ । यहाँका नाम चलेका होटलहरुसँग रिजर्भेसनका पाना जति बाक्लो छ त्यसको आकारभन्दा मोटो छ उधारोको ठेली ।    ‘९० प्रतिशत क्रेडिट छ, अब आफै बुझ्नुहोस्’ सुरुवातमै खुलस्त पारे एक व्यवसायीले ।’   ‘किन यति धेरै उधारो दिनुहुन्छ ?’ उनको जवाफ छ ‘उधारो नदिए मान्छे आउँदैनन्, दिए उठाउन सकिँदैन ।’     सामान्यतयः लेकसाइडको होटलमा काठमाण्डौंबाट रिजर्भेशनमा पठाएका पर्यटक हुन्छन् । उनीहरुलाई ब्रेकफास्टदेखि डिनरमात्र हैन साइटसिइङ्देखि पदयात्राको समेत जोहो गर्नुपर्ने हुन्छ ।    पर्यटकले काठमाण्डौैमा सबै रकम तिरेका हुन्छन् । तर त्यसको भुक्तानी ढिलो हुन्छ वा भनौं गर्दैनन् । भुक्तानी गर्न ताकेता गरेपछि उक्त एजेन्सीले पर्यटक पठाउन छाडिदिन्छ । यहि कारण उधारो उठ्नु÷नउठ्नु ‘भगवान भरोसा’ हुन्छ ।   अर्का व्यवसायीको अनुभवले भन्छ, ‘जब होटलमा पाहुना आउने फोन आउँछ अनि हामी रिन खोज्न हिँड्छौं ।’   पैसा खोजेर बसपार्क वा विमानस्थलदेखि ट्याक्सीमा होटल ल्याउन र थप सेवा दिन रिनै खोज्ने अवस्था आउनु नियमितजस्तै भएको उनी सुनाउँछन् । ‘ट्राभल एजेन्ट्स मोटाउने हो, करौडौं रिन बोकेर हामी उनीहरुको कारिन्दा भएका छौं ।’   अधिकांश पर्यटन व्यवसायीले आफै होटल खोज्दै आउने र नगद बुझाउने (एफआइटी) पर्यटकबाट मात्रै पैसा देख्न पाइने बताए । काठमाण्डौंबाट बुकिङ् गर्ने पर्यटकमात्र हैन पोखराकै विभिन्न संघ–संस्थाले तिर्नुपर्ने रकम पनि ‘उधारो’को खातामा बाक्लो भएर बसेको छ ।    पैसा माग्यो भने उल्टै त्यही कार्यक्रम पनि रोकिने त्रास व्यवसायीसँग छ । मागेन भने दिन बिर्सने त परम्परा नै भइहाल्यो । अझ, आयोजकले पैसा पछि दिने शर्त राखेपनि भ्याट बिल भने पहिल्यै माग्ने गरेका छन् ।    यसरी भुक्तानबिनै बिल दिँदा हिसाबकिताबमा आय देखिन्छ तर खल्ती भने रित्तो । ‘भ्याट बिल बनाएपछि रेकर्डमा सेल देखिन्छ, पछि अडिटअनुसार कर तिर्छौ, तर हाम्रो हात र गोजी रित्तै हुन्छ’ एक भुक्तभोगीले सुनाए । जसकारण व्यवसायीहरु दोहोरो मर्कामा परेको सुनाउछन् ।      उनीहरुकै भोगाइ र तथ्यलाई मान्ने हो भने लेकसाइडका नाम चलेका व्यवसायीमध्ये प्रति होटलसँग अनुमानित २५ लाख रुपैयाँका दरले उधारो उठाउन छ ।    आफ्नै होटलको बारमा भेटिएका व्यवसायीले ठट्टामिश्रित लवजमा भने ‘बारमा इन्ज्वय गर्‍यो भन्लान्, पीडामा पिएको हो ।’   सबै–सबै उधारो   बजारमा उधारोको अचानोमा परेका व्यापारीहरु ‘असिमित’ छन् । दाल, चामलदेखि रायोको साग र किताब–कापीदेखि कम्प्युटरसम्म उधारोमा चलिरहेको छ बजार ।    ‘साग पनि उधारो लान्छन् र ?’ लेकसाइड नजकि सञ्चालित डिपार्टमेन्ट स्टोरका साझेदार भन्छन् ‘मलाइ यस्तो थाहा थिएन, स्टोर खोलेपछि थाहा भयो, सबै उधारोमा चल्नुपर्ने रहेछ ।’ कसले लान्छ ? भनेर सोध्दा उनले नाम किटान गर्न चाहेनन् । नाम खोल्दा स्टोर बन्द हुने त्रास उनमा छ ।      लेजर खातादेखि कम्प्युटरसम्म बेच्ने व्यापारीको पीडा पनि समान रहेको भेटिएको छ । ‘व्यक्तिदेखि निकायसम्म मेरा ग्राहक हुन्, सबैसँग उधारो उठाउन बाँकी छ’ एक व्यवसायीले भने । तर अन्य व्यवसायीजस्तो उठाउनै नसकिने उधारो भने नरहेको उनी बताउँछन् ।    ‘अलि ढिलो हुन्छ तर उठ्छ’ उनले भने ‘ताकेता गरे भने मलाई नै घाटा छ ।’ उनका अनुसार वार्षिकरुपमा हुने कारोबारमा पैसा उठाउन लागिपरे अर्काे वर्ष त्यहाँबाट व्यापार नपाइने डर उनको मनमा छ । बजारमा चर्काे प्रतिष्पर्धा हुँदा उल्लेख्य मुनाफा नहुने र पैसा ढिलो आउने कारण व्यापार नाफामूलक नभई सन्तोषजनक भएको उनको धारणा छ ।    सुन पनि उधारो !   ‘अत्यावश्यक’ वस्तु वा सामग्रीको कारोबारमा उधारो हुने स्वभाविक भएपनि पोखरामा ग्राहकलाई सुनसमेत उधारोमा बेचिने गरिएको छ ।    पोखराको बजार क्षेत्रमा सञ्चालित सुन पसलेहरुको भनाइ अनुसार २–४ लाइ छाडेर सबैले उधारोमा पनि सुन बेचिरहेका/दिइरहेका छन् । जसमध्ये धेरै ठगिइरहेका छन् ।    मुख्य बजारमा ज्वेलरी सप चलाइरहेका एक युवा व्यवसायीका अनुसार ५० लाख रुपैयाँ हाराहारीमा उधारो उठाउने पसलेको संख्या अधिक छ । ‘मेरै ४० लाख रुपैयाँ उठाउन छ’ उनले सुनाए ।   ‘चाडवाडमा, बिहेको सिजनमा आफन्त र चिनजानको साथीहरु गाह्रो पर्‍यो भन्दै आउछन्’ उनले भने ‘दिनै प¥यो, त्यसपछि हिसाबकिताब जीरो ।’ त्यस्तै, विश्वासमा चेक लिँदा पछि रकम नपाइएको गुनासो पनि अधिक व्यापारीसँग छ ।    कतिपयले सुन किनबेच गर्दा उपभोक्ता ठगिने गरेको सुनाउँदै आएका छन् । तर खोजकाक्रममा सुन व्यापारी पनि नमज्जाले ठगिएको घटना भेटिएको छ ।    एक व्यापारी भन्छन् – ‘चिनेको साथीले केही दिनमा पैसा दिन्छु भनेपछि ४ तोला सुनको गहना दिए, लगेपछि बेचेर काम चलाएछ । अहिले सम्पर्कमा छैन ।’ हालसम्म उनले त्यसको पैसा पाएका रहेनछन् । ‘त्यतिबेला सुनको बजार भाउँ ६० हजार रुपैयाँ थियो, अब माया मार्ने त होला’ उनले दुखेसो सुनाए ।      कतिपयले उधारोमा सुन लगेर बैंकमा राखेर पैसा लिने र पछि तिर्ने गरेको पाइयो । केहीले भने बेचेर काम चलाउने र नतिर्ने वा तिर्दै गर्ने उदाहरण बग्रेल्ती भेटिए ।    ‘बजारमा नगद छैन, साथीहरु लौन आफन्तको बिहे छ भन्दै आउँछन्, अर्काे पसलमा गएर बेचिहाल्छन्’ उनी भन्छन् ‘यस्तो त सबैले भोगेका छन् ।’ एकपटक चिनजानकै व्यक्तिले उधारोमा सुन मागेपछि उनी तुरुन्तै सहकारीमा पुगेको सूचना पाएको समेत उनले सुनाए ।    अर्का व्यवसायीले अझ रोचक तर डरलाग्दो घटना सुनाए, ‘मेरै आडको फेन्सी पसलको दिदिले विदेशमा पठाउन प¥यो भनेर १० तोला सुनको गहना मागिन् । अहिले ३ लाख रुपैयाँ दिने र बाँकी एक महिनापछि तिर्ने भनिन् । कसरी विश्वास नगर्नु । गहना प्याकिङ् गरेपछि त्यही ३ लाख पनि १ घण्टामा दिन्छु भनेर ट्याक्सी चढिन् । विदेशमा पठाउने गहना भनेपनि उनले डिजाइन नदेखाइ मोटो हार र मंगलसुत्रलगायत लिएकी थिइन् । विदेशबाट अर्डर गर्नेले डिजाइन देखाउनु पर्ने, उधारो माग्न नपर्ने सोचेर मैले तुरुन्तै ट्याक्सीलाई पच्छ्याए । उनी पृथ्वीचोक झरेर नजिकैको सुन पसलमा छिरिन् । झन् शंका लाग्यो । त्यहाँ उनले मेरै पसलको सुन निकालेर बेच्न खोजेकी रहिछन्, त्यहीबाट मेरो सामान लिएर आए ।’   उनका अनुसार महिना दिनमै उनी पसल बेचेर हिँडिन् । सुन पसलमा उधारो लिनेहरु आफन्त नै बढी भएको र रकम उठाउन गाह्रो भएको उनको अनुभव छ । केहीले भने सस्तो हुँदा सुन उधारो लिएर महंगो भएको बेला पुरानो रिन तिर्न आउने गरेका छन् ।    किन हुन्छ उधारो कारोबार ?   पोखरामा उधारो नदिइ व्यापार गर्ने नसकिने बुझाइ छ व्यापारीहरुको । पोखरा उद्योग वाणिज्य संघमा जिम्मेवार भूमिका निर्वाह गरेका पूर्वपदाधिकारीका अनुसार यहाँको बजार उधारो बजार हो । उधारो नदिए व्यापार सुरुवात नै गर्न नसकिने उनी बताउँछन् ।    ‘सबै क्रेडिटमा चल्छ’ उनी भन्छन् ‘क्रेडिटमा दिँदा मूल्य केही बढी राखिन्छ, जुन अनिवार्य हो ।’ यही क्रेडिट र मार्जिनले उधारो उठाउन समस्या हुने गरेको छ । पोखरामा रहेका पसलहरुले सिँधै फ्याक्ट्री वा भारतदेखि उधारोमै सामान ल्याउने गरेका छन् । यहाँ बेचेर उता बुझाउनु पर्ने हुन्छ ।    यही मेसोमा कोरोनाले बजार धर्मराएपछि उधारो उठ्ने प्रक्रिया सूस्त भयो । सूस्तमात्रै हैन केही व्यपारिक संस्थाबाट उठनै छाड्यो । जसकारण लेनदेनको चक्र खल्बलियो । उनले भने ‘अहिले पर्यटन व्यवसायीलाई उधारो दिने काम बन्द छ नी ।’     अर्थबजारको विश्लेषण गर्दै उनै पदाधिकारी भन्छन्, ‘नेपाली बजार क्रयास भइसक्यो, सरकारले पनि बाहिर भन्न नसकेर हो, आन्तरिकरुपमा बजार ध्वस्त छ ।’   केही अघि सरकारले बाह्य मुलुकबाट सामान झिकाउन एलसी खोल्नुपर्ने नियम बनाएपछि धेरै व्यवसायीहरु सडकमा आइसकेका छन् । बजारबाट उधारो नउठ्ने र एलसी खोल्न भुक्तानी गर्नुपर्ने भएपछि बजार र अर्थतन्त्र धर्मराएको छ ।    पहिले उद्योगबाट व्यापारीलाई बिना भुक्तानी सामान दिइन्थ्यो । तर अहिले साठी प्रतिशतसम्म पैसा बुझाउनुपर्ने अनिवार्यजस्तै भएको छ भने बजारमा उधारो नदिइ व्यापार गर्न असम्भव छ ।      मुलतः मारवाडी समुदायको पैसा र बजार रणनीतिसामु नेपाली व्यापारीहरु कमजोर देखिन्छन् । देश रेमिट्यान्सबाट चल्नु र बजारमा मारवाडी समुदायको नियन्त्रण हुनुले देशको अर्थतन्त्र टाट पल्टिएको बताइन्छ ।      उनै पूर्वपदाधिकारीको विश्लेषण अनुसार सरकारले देशमा भित्रिएको पैसाको हिसाबकिताबमात्र गरिहेको छ । तर मारवाडी र भारतीय व्यापारीहरुले देश बाहिर लगेको पैसाको कुनै जाँच, अनुगमन गरेको छैन । उनीहरुले   निरन्तर बाहिर लगिरहेको पैसाले नेपाली अर्थतन्त्र कमजोर भइरहेको प्रमाण पेश गर्न आफु तयार भएको उनले सुनाए ।    ‘तर सरकारलाई चासो छैन’ उनी भन्छन् ‘१० जना माडेले देशको सबै सम्पत्ति कुम्ल्याइँसके ।’   (नोटः रिपोर्टिङका दौरान भुक्तभोगी व्यवसायीसँग गरिएको कुराकानीपश्चात् उहाँहरुकै आग्रहमा नाम र व्यवसाय  खुलाइएको छैन ।)

काठमाडौं:  मंगलबार एकै दिने ७६ अंकको वृद्धि पछि बुधबार सेयर बजार परिसूचक नेप्सेमा एकल अंकको समान्य करेक्सन भएको छ । बुधबार बजार परिसूचक नेप्से ७.१३ अंकले गिरावट भएर २१७०.२१ अंकमा बन्द भएको छ ।   नेप्सेमा करेक्सन भएपनि कारोबार रकम भने बढेर ३ अर्ब ६९ करोड १९ लाख ७३ हजार पुगेको छ । मंगलबार उच्च अंकले बढेको बजाारमा बुधबार नाफा बुक गर्न खोज्ने लगानीकर्ताले बिक्री चाप बढाउँदा नेपसेमो तीव्र उतारचढाव देखियो भने कारोबार रकम पनि वृद्धि भयो ।   बुधबार नेप्सेसँगै अन्य बाहेक सबै उपसूचकमा गिरावट भएको छ । बुधबार नेप्सेमा नेपाल पुनर्बीमा कम्पनीको सर्वाधिक ११ करोड २८ लाख ६७ हजार रुपैयाँको कारोबार हुँदा अपि पावरको १० करोड २१ लाख ६७ हजार र ङ्यादी ग्रुप पावरको ८ करोड ९५ लाख १३ हजारको कारोबार भएको छ ।   बुधबार कारोबार भएकामध्ये तेह्रथुम पावर कम्पनीको सेयरमूल्य ३.३२ प्रतिशतले वृद्धि हुँदा धौलागिरि लघुवित्तको ३.०८ प्रतिशत र राधि विद्युत कम्पनीको सेयरमूल्य २.५९ प्रतिशतले बढेको छ ।   आदर्श लघुवित्तको सेयरमूल्य ५.१४ प्रतिशतले गिरावट हुँदा पोखरा फाइनान्सको सेयरमूल्य ४.९८ प्रतिशत र ग्रिन भेञ्चतर लिमिटेडेको सेयरमूल्य ३.८८ प्रतिशतले गिरावट भएको छ ।   बुधबार नेप्सेमा २१६ कम्पनीको सेयर कारोबार भएकोमा ६७ कम्पनीको सेयरमूल्य वृद्धि हुँदा १४२ कम्पनीको सेयरमूल्यमा गिरावट भएको छ । त्यस्तै ७ कम्पनीको सेयरमूल्य स्थिर छ ।

काठमाडौं :  सेयर बजार सामान्य अंकले बढेको छ। नेप्से परिसूचक ४.५७ अंकले बढेर २१००.६५ विन्दुमा पुगेको छ। सेन्सेटिभ इण्डेक्स ०.४४ प्रतिशतले बढेर ४०२.०१ विन्दुमा अडिएको छ।   यसदिन २५९ कम्पनीको ३९ लाख २२ हजार २१६ कित्ता सेयर १ अर्ब ४७ करोड ४१ लाख ६१ हजार ६४५ रूपैयाँमा खरिदबिक्री भयो।   कारोबार रकम अघिल्लो दिन आइतबारको तुलनामा घटेको हो। आइतबार नेप्से १.५४ अंकले बढेको थियो। सो दिन १ अर्ब ९३ करोड १७ लाख मूल्य बराबरको सेयर कारोबार भएको थियो।   आज २९ हजार ८४६ पटक सेयर कारोबार भयो।   सामान्य अंकले बढेको सेयर बजारमा एउटा मात्रै कम्पनीको मूल्यमा सकारात्मक सर्किट लाग्यो। आदर्श लघुवित्त वित्तीय संस्थाको सेयर मूल्य १० प्रतिशतले बढेको हो।   कारोबार रकमका आधारमा एनआईसी एसिया बैंक शीर्षस्थानमा रह्यो। सो बैंकको ६ करोड ४५ लाख ७३ हजार ६१ रूपैयाँको सेयर कारोबार भयो।   युनिभर्सल पावर कम्पनीको ५ करोड र नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्सको ४ करोड मूल्य बढिको सेयर कारोबार गरी क्रमश दोस्रो र तेस्रो स्थानमा रहे।   कारोबारमा आएका १३ उपसमूहमध्ये ७ को मूल्य बढ्यो भने ६को घट्यो।   बैंकिङ,फाइनान्स,होटल्स एन्ड टुरिजम,हाइड्रोपावर,इन्भेस्टमेन्ट,मनु एन्ड प्रो र माइक्रो फाइनान्सको सूचक बढ्दा डेभलपमेन्ट बैंक,लाइफ इन्स्योरेन्स,म्युचुअल ,ननलाइफ इन्स्योरेन्स र ट्रेडिङ उपसमूहको सूचक घटेको हो।

पोखरा:   पछिल्लो समय ऋण र समयमै किस्ता बुझाउन बैंकले तारन्तार फोन गर्दै दबाब दिएपछि पोखरा उद्योग वाणिज्य संघले मातहतका व्यवसायीलाई मनोचिकित्सकमार्फत सल्लाह, सुझाव दिएको छ ।    संघको ६९ औं वार्षिकोत्सवको सन्दर्भमा मनोचिकित्सक, कानूनी सल्लाहकार र प्रहरीमार्फत सल्लाह, सुझाव दिइएको हो ।  उक्त कार्यक्रममा गण्डकी मेडिकल कलेजका वरिष्ठ मनोचिकित्सक रविराज तिम्सिनाले आफूलाई केन्द्रमा राखेर सोच्ने हो भने तनाव व्यवस्थापन गर्न सकिने सुझाए । उनले आत्महत्या तत्कालको प्रतिक्रियाजस्तो देखिए पनि त्यो निर्णयको पछाडि लामो प्रक्रिया हुने तर्क पनि गरे । तनावको बेला परिवारसँग छलफल गर्ने, भविष्यको बारेमा सोच्ने बानीको विकास गराउनुपर्नेमा उनले जोड दिए । व्यवसायीमात्र नभएर सबै व्यक्तिमा ‘मेरो लागि मैले न्यूनतम गर्नुपर्ने के’ भन्ने बुझ्न जरुरी रहेको उनको भनाइ थियो । ‘अब सबैले म भन्ने सोचौँ र आफूलाई केन्द्रमा राखेर कुरा गरौँ’,उनले भने,‘ चार जनामध्ये एकजनामा मानसिक समस्या छ भन्ने तथ्यले देखाएको छ, त्यसको उपचार सम्भव छ । निद्रा मार्नुभएन, निद्राको लागि समय निकाल्नुप¥यो । समस्या सबैलाई थाहा छ तर हामीले आफ्नै लागि समय निकालेका छैनौँ,समस्या त्यहीँ छ ।’ उनले पीडा सहन पर्दैन,व्यवस्थापन गरेपुग्छ भन्नेमात्र बुझे समस्याबाट मुक्ति पाइने बताए । उनले तनाव परिवारलाई सुनाउन राम्रो कि नराम्रो भन्ने प्रश्नमा भने,‘ सबैभन्दा नजिकको साथी भनेको परिवार नै हो । कार्यक्रममा अर्का वक्ता थिए वरिष्ठ अधिवक्ता दामोदर अधिकारी । उनीसँग सोथियो,‘बैंकले ताकेता गर्दैमा डराइहाल्नुपर्छ ?’ उनले भने,‘पर्दैन, चेक बाउन्सको कुरा नै गर्दा नै प्रहरीमा उजुरी पर्दैमा ताकेता गरिहाल्नुपर्ने अवस्था आउँदैन । कानूनले दुईवटा विकल्प दिएको छ । एउटा बाटो अदालतको हुन्छ, अर्को बाटो प्रहरीको हुन्छ । मान्नुहोस् कुनै व्यवसायीमाथि चेक बाउन्सको उजुरी प¥यो भने, उहाँहरुले कानूनी बाटो समात्न सकिन्छ । उजुरी लिएर अदालततर्फ जान सकिन्छ ।’ अदालतले नै सवै मुद्दाको निरुपण गर्ने हो नि । त्यस्तोमा व्यवसायीलाई केही सहज हुन्छ ।’ उनले कालोसूचीमा राख्ने भनेको एउटा प्रक्रिया भएको र त्यसबाट व्यवसायीहरु हतोत्साही भइहाल्नु नपर्ने बताए । ‘त्यसको पनि कानूनी प्रक्रिया हुन्छ, कानूनी उपचार खोज्न सकिन्छ’,उनले भने,‘ नेपालको संविधान २०७२ ले व्यापार व्यवसायको अधिकार प्रदान गरेको छ । व्यवसाय गर्दा बाधा व्यवधान आउँछ । कानूनी उपचार खोजेर कालोसूची वा लिलामी प्रक्रियालाई पछाडि धकेल्ल सकिन्छ र त्यतिबेलासम्म व्यवसाय सुधार्ने अवसर पनि आउँछ’, उनले भने । कालोसूचीमा परेका वा धितो लिलामीमा जाने अवस्थामा कानूनी उपचार खोज्नेलाई निशुल्क कानूनी सेवा प्रदानको अवसर भएको पनि उनले बताए । त्यस्तो अवस्थामा परिवारको सदस्यले कानूनी उपचार खोज्नुपर्ने उनको सुझाव थियो । लिलामी प्रक्रियालाई पनि पछि धकेल्न सकिन्छ । दुःख बाँडे घट्छ र सुख बाँडे बढ्छ, समस्या भएको अवस्थामा अरुलाई भन्दा हल निस्कन सक्छ ।’ पोखरा उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष पवनकुमार प्रजापतिले कार्यक्रममा सहभागीहरुलाई स्वागत गर्दै समस्यामा परेका व्यवसायीहरुलाई परामर्श दिन कार्यक्रम आयोजना गरिएको बताए । संघका सूचना अधिकृत वाशुदेव मिश्रले गरेका थिए । संघको ६९ औं वार्षिकोत्सवको उपलक्ष्यमा आयोजित कार्यक्रमका सहभागीहरुले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको ज्यादति र त्यसले व्यवसायीहरुमाथि पारेका प्रभावबारे विभिन्न जिज्ञासा राखेका थिए ।  

काठमाडौँ: आज आइतबार नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से) मा सामान्य अंकको सुधार आएको छ । कारोबार सुरु भएदेखि बढ्न थालेको नेप्से परिसूचक अन्तिम समयमा घटेर १.५४ अंकको वृद्धि हासिल गरेर बन्द भयो । कारोबार अवधिमा परिसूचक घटेर २ हजार ८८ अंकसम्म आइपुुगेको थियो । जुन, अन्तिम समयमा २ हजार ९६ अंकमा पुुगेर रोकिएको हो ।   यसक्रममा नेप्सेमा १ करोड ९३ लाख १७ हजार रुपैयाँभन्दा बढीको सेयर किनबेच भएको छ । यसक्रममा ५ लाख २० हजार ६ हजार ३७९ कित्ता सेयर किनबेच भएको छ । बजार सामान्य अंकले बढे पनि आज १०१ कम्पनीको सेयर घटेको छ भने १०८ कम्पनीको सेयर मूल्य बढेको छ । ७ वटा कम्पनीको सेयर भने स्थिर रह्यो । आज आदर्श लघुवित्त वित्तीय संस्थाको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता १९२ रुपैयाँले बढ्यो । १० प्रतिशतको वृद्धिसँगै कम्पनीको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता २१ सय २१ रुपैयाँमा पुुगेर रोकिएको छ । यस्तै, पोखरा फाइनान्सको सेयर मूल्य ८.४९ प्रतिशतले बढ्दै प्रतिकित्ता ४२५ रुपैयाँ पुगेको छ ।   यसक्रममा आज बैंक समूहमा १.६६ अंकको सुधार आएको छ । यस्तै, विकास बैंक समूह ११.७४ अंकले बढ्दा वित्त समूह २७ अंकले बढेको छ । यसका साथै, आज होटल र टुरिजम समूह २३ अंक, जलविद्युत समूह ७ अंक, लगानी समूह ०.२७ अंक, उत्पादनमूलक समूह ३६अंक र म्यूचुुअल फण्ड समूह ०.०२ अंकले बढेको छ । यसबाहेक, जीवन बीमा समूह ५२ अंक, लघुवित्त समूह १५ अंक, निर्जीवन बीमा समूह ४० अंक, अन्य समूह ४ अंक र व्यापार समूह १७ अंकले घटेको छ ।  

काठमाडौँ:  नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले आज एकै दिन सुनको मूल्य तोलामा २ हजार रुपैयाँले घटेको जानकारी दिएको छ । महासंघले आजको मूल्यतोक्दै गत साताको शुक्रबारको तुलनामा ह्वात्तै घटेको जानकारी दिएको हो । यससँगै, आज छापावाल सुनको मूल्य तोलामा १ लाख ४ हजार १०० रुपैयाँ र तेजाबी सुनको मूल्य तोलामा १ लाख ३ हजार ६०० रुपैयाँ कायम छ । गत साताको शुक्रबार छापावाल सुनको मुल्य तोलामा १ लाख ६हजार १०० र तेजाबी सुनको मूल्य तोलामा १ लाख ५ हजार ६०० रुपैयाँ थियो । यस्तै, आज चाँदीको मूल्य समेत घटेको छ । महासंघले आज चाँदीको मूल्य तोलामा ४५ रुपैयाँ घटेको जानकारी दिएको छ । यससँगै, आज छापावाल सुनको मूल्य तोलामा १३ सय २० रुपैयाँ कायम छ । जुन, गत साताको शुक्रबार यसको मूल्य तोलामा १३ सय ६५ रुपैयाँ कायम थियो ।

अन्य दिनमा भन्दा शुक्रबारको साँझ लेकसाइडले मादक शैलीमा निम्ता दिन्छ पोखरेली र बाह्य पर्यटकलाई । यद्यपि, लाउञ्ज र बारहरुमा स्थानीय किशोर किशोरीको जमघट बढी हुन्छ । त्यसो त सबै उमेर समूहका ‘पार्टी गोएर्स’ भेटिन्छन् ताल किनारमा तर युवावस्थामा पाइँला राख्दै गरेका समूहको मस्ती लोभलाग्दो अनि ‘घातक’ छ ।    देशभर चल्तीमा रहेका रेष्टुरेन्ट, बार र लाउन्जहरुले किशोर उमेरका केटाकेटी र युवा युवतीमाझ खुल्लमखुल्ला मदिराजन्य पेय पदार्थ र सुर्तीजन्य चुरोट एवं हुक्काको प्रचार प्रसार गरिरहेछ ।   सम्बन्धित व्यापारिक संस्थाले आफ्नो फेसबुक पेज र प्रायोजित पेजमार्फत देशैभर आकर्षक विज्ञापन र तस्बिरका माध्यमबाट गर्ने प्रचारले अचेल बार र लाउञ्जमा युवायुवती झुम्मिएको देखिनु सामान्य भएको छ । आयमूलक कर्ममा लाग्नु अगावै ‘पार्टी एनिमल’ बन्ने बाटोमा लाग्न यस्तै पेजहरुले उत्प्रेरक भूमिका खेलेका छन् ।   पोखराको लेकसाइड र पामे क्षेत्रमा खुलेका रेष्टुरेन्ट र बारहरुले सामाजिक सञ्जालमा छरपस्ट फिँजाएको तस्बिर हेर्दा त्यहाँ यस्तै उमेर समूहको बाहुल्यता देखिन्छ । यस्तै तस्बिरले उनीहरुको व्यापार, व्यवसायको प्रचारमात्र गर्दैन भर्खर युवावस्थामा लाग्दै गरेका समूहलाई पनि ‘लत’ बसाइरहेको छ ।   जुनसुकै व्यापार/व्यवसायलाई प्रवद्र्धन गर्न बिना विज्ञापन सम्भव छैन । विज्ञापनको संसारमा अहिले सामाजिक सञ्जाल अगाडी छ । यही सञ्जालको मुख्य प्रयोगकर्तामा युवा वर्गको बाहुल्यता छ । यही सञ्जालमार्फत आउने गर्छन् धुवाँ र मदिरामा लट्ठिएका युवा/युवतीहरुको तस्बिर ।   कपिलनाथ कोइराला अध्यक्ष, उपभोक्ता मञ्च गण्डकी प्रदेश   सामाजिक सञ्जालमा प्रायोजितरुपमा आउने विज्ञापन र तस्बिरलाई निश्चित स्थान र उमेर समूहलाई लक्षित गरी प्रचारप्रसार गर्न मिल्ने हुँदा नचाहँदैमा कसैले त्यसलाई हेर्नबाट रोक्न मिल्दैन । सोही कारण यस्ता पेजहरु बढी प्रभावकारी भएका छन् ।   रेष्टुरेन्ट एवं बारका यस्ता प्रचारमूलक सामग्री आफुले पनि सामाजिक सञ्जालमा निरन्तर देखेको बताउँदै उपभोक्ता मञ्च गण्डकी प्रदेश अध्यक्ष कपिलनाथ कोइरालाले यसलाई ‘जटिल विषय’को संज्ञा दिए ।   इन्टरनेटको माध्यमबाट आउने प्रायोजित विज्ञापनले एकातिर देशको पैसा बाहिरिने र अर्काेतिर सामाजिक क्षति बढ्ने उनको चेतावनी छ ।   ‘व्यवसायीले नाफा कमाउँदा सामाजिक र व्यक्तिगत घाटा बढेको छ’ कोइराला भन्छन् ‘विज्ञापनदाताले उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा पारेको असरको क्षतिपुर्ति भर्नुपर्छ ।’ तस्बिर र भिडियोको प्रभावले उपभोक्ता कालान्तरमा दुव्र्यसनी भएको प्रशस्तै उदाहरण यही समाजमा भएको उनले दाबी गरे ।   सम्बन्धित निकायले विज्ञापन र व्यवसायको प्रकार र उसले गर्ने बजारीकरणको स्पष्ट मापदण्ड बनाउँन नसक्दा उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा असर परेको बताउँदै उनले यस विषयमा जिल्लास्थित सरोकारवाला नियकासँग छिट्टै छलफल गर्ने बताए ।   बजार अनुगमन र नियमनलेमात्रै यस्ता प्रायोजित सामग्रीलाई रोक्न सकिने उनको ठहर छ ।   सामाजिक सञ्जालको प्रभाव सबैभन्दा बढी भएको स्वीकार्छन् वरिष्ठ मनोचिकित्सक निर्मल लामिछाने ।   ‘पहिले पहिले सञ्चारमाध्यममा रक्सी, चुरोटको विज्ञापन आउथ्यो’ लामिछानेले भने ‘सामाजिक र व्यक्तिगतरुपमा त्यसको दूरगामी असर परेको भएर नै रोकिएको हो ।’ निर्मल लामिछाने वरिष्ठ मनोचिकित्सक   विश्वमै रोकिएको त्यस्तो विज्ञापन अहिले सामाजिक सञ्जालमा छरपस्ट हुनु चिन्ताको विषय भएको उनको ठम्याई छ ।   ‘सोसल मिडियालाई अनुशरण गर्ने, त्यहीबाट सिक्नेको संख्या ठूलो छ’ उनले भने ‘यही मिडियामा रक्सी र चुरोट सेवनको तस्बिरले युवावर्गलाई ध्वस्त बनाउँदैछ । ‘यस्ता पेज र विज्ञापन बन्द गर्नुपर्छ’ लामिछानेको सटिक भनाई छ ।   जिल्ला प्रशासन कार्यालय कास्कीका सहायक प्रजिअ गुरुदत्त ढकाल भने यसमा नियमन गर्न आवश्यक भएको बताउँछन् । तर कसरी नियमन गर्ने भन्ने प्रश्नमा उनी लाचार सुनिए ।    प्रजिअ ढकाल भन्छन् ‘कम्पनी रजिष्ट्रार कार्यालय, कर कार्यालयले ठोस नीति बनाए सजिलो हुन्थ्यो, हामी शान्ति सुरक्षा दिने विषयमामात्र गम्भीर छौं ।’   प्रायोजित र लक्षित विज्ञापन सरकारी मापदण्ड विपरित भएपनि कुनै उजुरी नपरी एक्सनमा जान नमिल्ने ढकालको धारणा छ ।    व्यवसायीले कमसेकम मदिरा र सुर्तिजस्ता पदार्थको बिक्रीमा ‘वैधानिका प्रावधान’ उल्लेख गरेमात्रै पनि स्थिति भयावह नहुने केही अभिभावकाे धारणा छ ।

काठमाडौँ:   हालसम्मकै उच्च मूल्य प्रतितोला १ लाख ७ हजार ५ सय रुपैयाँ पुगेको सुनको मूल्यमा शुक्रवार एकै दिन १४ सय रुपैयाँले गिरावट आएको छ ।    नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासङ्घका अनुसार आज छापावाला सुनको मूल्य तोलामा १४ सय रुपैयाँले घट्दै १ लाख ६ हजार एक सय रुपैयाँमा झरेको हो ।    यस्तै आज यता तेजाबी सुनको मूल्य समेत तोलामा १४ सय रुपैयाँले नै घट्दै १ लाख ५ हजार ६ सय रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।  यता चाँदीको मूल्य भने अघिल्लो दिनको मूल्यमा ३० रुपैयाँले घट्दै आज प्रतितोला १ हजार ३६५ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको महासङ्घले जनाएको छ ।

काठमाडौं: धितोपत्र बजारमा शेयर कारोबार मापक नेप्से परिसूचक आज (बिहीबार) दोहोरो अङ्कले ओरालो लागेको छ । नेपाल स्टक एक्सचेञ्जका अनुसार नेप्से २२ दशमलव १२ अङ्कले ओरालो लागेर दुई हजार ९४ दशमलव ५४ मा सीमित भएको छ ।   आजको कारोबारपछि ठूला कम्पनीको शेयर कारोबार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक दुई दशमलव ८० अङ्कले ओरालो लागेर तीन सय ९८ दशमलव ३७ मा सीमित भएको छ । कारोबार भएका १३ वटै उपसमूहको शेयर मूल्य घटेको छ ।   नेप्सेका अनुसार कारोबार भएकामध्ये १९ कम्पनीको शेयर मूल्य बढेको छ भने एक सय ९४ कम्पनीको शेयर मूल्य घटेको छ । साथै तीन वटा कम्पनीको शेयर मूल्य स्थिर छ ।   आजको कारोबारमा कूल ५८ लाख ०८ हजार नौ सय तीन कित्ता शेयर रु दुई अर्ब नौ करोड ६४ लाख १९ हजार एक सय ६१ मूल्यमा कारोबार भएका छन् । कारोबारपछि बजार पुँजीकरण रु ३० खर्ब २२ अर्ब ५२ करोड ७६ लाख ८६ हजार ३१ पुगेको छ ।   नेप्सेका अनुसार कारोबार रकमका आधारमा स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैङ्क शीर्ष स्थानमा छ । कम्पनीको रु १० करोड १३ लाख ९१ हजार दुई सय ५२ बराबरको कारोबार भयो ।   एनआइसी एसिया बैङ्कको रु पाँच करोड ५० लाख ४० हजार एक सय ८३, आइएमई जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीको रु चार करोड ९० लाख ९९ हजार सात सय ५१, अपि पावर कम्पनीको रु चार करोड ८४ लाख पाँच हजार तीन सय ९६ र चिलिमे जलविद्युत् कम्पनीको रु चार करोड ५८ लाख ३६ हजार पाँच सय पाँचमा शेयर कारोबार भई शीर्ष पाँचमा परेका छन् ।   नेप्सेका अनुसार आदर्श लघुवित्तको शेयर मूल्यमा १० प्रतिशतले वृद्धि भई सकारात्मक सर्किट लागेको छ । सानिमा इक्विटी फण्ड तीन दशमलव १७, मल्टिपर्पोज फाइनान्स कम्पनी दुई दशमलव ९६, ग्लोबल आइएमई ब्यालेन्स फण्ड एक दुई दशमलव ४४ र नविल ब्यालेन्स फण्ड तेस्रोको दुई दशमलव २० प्रतिशतले मूल्य बढेको  ।   त्यस्तै, सर्पोट माइक्रोफाइनान्स पाँच दशमलव ८०, सिद्धार्थ इन्स्योरन्स पाँच दशमलव २९, रिडी पावर कम्पनी पाँच १३, आइएमई जनरल इन्स्योरेन्स चार दशमलव ५५ र नाडेप लघुवित्तको शेयर मूल्य चार दशमलव ५३ प्रतिशतले घटेको छ ।